W ostatnich latach pojawia się coraz więcej dowodów na związek otyłości z naszym mikrobiomem jelitowym. Choć wyniki badań nie są jednoznaczne i nadal pozostaje wiele niewiadomych, warto zwrócić uwagę na mikrobiom przewodu pokarmowego w kontekście rozwoju oraz leczenia nadmiernej masy ciała, jak również na czynniki, które mogą wpływać na jego skład, zaburzając stan równowagi – eubiozy.
Dział: Układ trawienny i probiotykoterapia
Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) to grupa chorób, których wspólną cechą jest niekontrolowana odpowiedź zapalna w obrębie przewodu pokarmowego. Z uwagi na współwystępujące zmiany w zakresie mikrobioty jelitowej, istotnym elementem we wspomaganiu leczenia NZJ jest celowana probiotykoterapia. Mieszanina probiotyczna De Simone Formulation jest skuteczna w podtrzymującej terapii CU, zapobiega zaostrzeniom i wpływa na utrzymanie stanu remisji. Ponadto wskazany probiotyk jest efektywny w zapobieganiu zapaleniom i utrzymaniu remisji w zapaleniach zbiornika jelitowego. Celowana probiotykoterapia okazuje się być również pomocna w przebiegu mikroskopowego zapalenia jelita grubego.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to nieswoiste zapalenie jelit WZJG (ang. ulcerative colitis, UC; łac. colitis ulcerosa) to przewlekła choroba charakteryzująca się okresami remisji i zaostrzeń. Charakterystyczną cechą tej choroby jest szerzący się przez ciągłość komórek naciek zapalny dotyczący jedynie błony śluzowej jelita grubego, za który odpowiada nieznany mechanizm. Choroba może mieć postać łagodną, umiarkowaną lub ciężką. Etiologia nie jest do końca poznana. Objawami, z którymi spotyka się osoba chora, są przede wszystkim: utrata apetytu, bóle skurczowe brzucha, osłabienie, wzdęcia, biegunki, niedokrwistość. Choroba ta coraz częściej dotyka również dzieci. W leczeniu stosuje się odpowiednią dietę, higieniczny styl życia oraz farmakoterapię i probiotykoterapię. W ostatnich latach na uwagę zasłużył probiotyk wieloszczepowy zawierający De Simone Formulation. Udowodniono naukowo, że indukuje on remisję WZJG u dzieci.
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które po spożyciu w określonej ilości mają pozytywnie wpływać na organizm. Coraz częściej stosuje się probiotyki w profilaktyce i leczeniu chorób u pacjentów pediatrycznych (np. biegunka, eradykacja Helicobacter pylori, nietolerancja laktozy czy atopowe zapalenie skóry).
W sezonie jesienno-zimowym poza infekcjami wirusowymi układu oddechowego występują także zakażenia wirusowe przewodu pokarmowego nazywane potocznie „grypą żołądkową”, „grypą jelitową” i „jelitówką”. Zapalenie żołądka i jelit wywołują głównie wirusy jelitowe, takie jak rotawirusy i norowirusy. Charakterystyczne objawy to ostre biegunki i wymioty. Cel terapeutyczny to zapobieganie odwodnieniu. Podstawę terapii stanowi odpowiednie nawodnienie doustne i postępowanie dietetyczne.
Nieodzownym elementem postępowania terapeutycznego w chorobach przewodu pokarmowego jest odpowiednie żywienie dopasowane do okresu choroby i jej postaci. Jak wskazują doniesienia, celowana probiotykoterapia może stanowić uzupełnienie standardowego leczenia i w sposób istotny wpływać na łagodzenie objawów związanych z chorobą. W przebiegu IBS, oprócz odpowiedniego postępowania dietetycznego (racjonalizacja żywienia np. wg standardów NICE, możliwość wdrożenia protokołu low FODMAP), zastosowanie konkretnych szczepów probiotycznych wpływa na łagodzenie objawów choroby. U pacjentów z IBD w porównaniu z osobami zdrowymi obserwuje się zmieniony skład bakterii w obrębie jelit, dlatego strategie mające na celu oddziaływanie na mikrobiotę wydają się uzasadnione.
Bakterie w jelitach mają ścisły kontakt ze strukturami naszego organizmu. Tak bliski kontakt z bakteriami musi być regulowany, stąd mechanizmy utrzymujące symbiozę. Dopiero to zapewnia korzyści organizmowi. W badaniach dotyczących alergii probiotyki są uważane za skuteczne, jeśli mogą przywrócić równowagę pomiędzy Th1/Th2. Immunomodulacyjne działanie przypisuje się głównie regulacji uwalniania cytokin, w tym interleukin (IL), czynników martwicy nowotworów (TNF), interferonów (IFN), transformującego czynnika wzrostu (TGF) i chemokin z komórek odpornościowych.
Jadłowstręt psychiczny (AN) powoduje patologiczny spadek masy ciała, a jego powikłania mogą prowadzić do śmierci. Główna forma leczenia zaburzenia to psychoterapia, jednak proponowaną formą terapii jest modulacja składu mikrobioty jelitowej. Badania potwierdzają zmieniony wzorzec ekosystemu jelitowego pacjentów z AN. Zmiany dotyczą liczebności i składu bakterii wpływających na strukturę nabłonka jelitowego, na wykorzystanie energetyczne składników diety oraz na odczuwanie głodu i sytości. Chociaż brakuje badań interwencyjnych potwierdzających skuteczność probiotykoterapii w AN, to zmiany ekosystemu jelitowego pacjentów z jadłowstrętem mogłyby wpłynąć na większy pobór żywności, lepsze wykorzystanie substratów odżywczych, regulację apetytu oraz zmniejszenie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Laktoza jest głównym węglowodanem obecnym w mleku ludzkim i ssaków, wymaga hydrolizy enzymatycznej przez laktazę do D-glukozy i D-galaktozy, zanim będzie mogła zostać wchłonięta przez organizm. Często poziom laktazy obniża się po wyeliminowaniu z diety pokarmów zawierających laktozę (brak laktazy). Brak aktywności laktazy dotyka około 70% światowej populacji i jest fizjologiczną podstawą pierwotnej nietolerancji laktozy. Zachowanie braku aktywności laktazy poza okresem niemowlęcym jest związane z kilkoma polimorfizmami pojedynczego nukleotydu w regionie promotora genu laktazy na chromosomie 2. Pierwotna nietolerancja laktozy na ogół nie objawia się klinicznie przed 5 rokiem życia a u małych dzieci jest zwykle spowodowane chorobami jelit, takimi jak wirusowe zapalenie żołądka i jelit, lamblioza, enteropatie, celiakia lub choroba Leśniowskiego-Crohna. Cały czas trwają dyskusje na temat różnic pomiędzy nietolerancją laktozy a alergią na mleko krowie, co nadal prowadzi do błędów w diagnozowaniu i niewłaściwego postępowania dietetycznego. Ponadto postrzegana nietolerancja laktozy może powodować niepotrzebne ograniczanie mleka i niekorzystne skutki żywieniowe. Leczenie nietolerancji laktozy powinno polegać na ograniczeniu, ale nie całkowitym weliminowaniu żywności zawierającej laktozę.
Do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ) należą głównie choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Są to przewlekłe choroby przewodu pokarmowego o nieznanej etiologii, które przebiegają z okresami zaostrzeń i remisji. Cel główny leczenia NChZJ to wyindukowanie i utrzymanie remisji klinicznej. W terapii NChZJ stosuje się leczenie farmakologiczne, chirurgiczne oraz żywieniowe. Według wytycznych European Society for Clinical Nutrition and Metabolism wyłączne żywienie dojelitowe to pierwsza linia leczenia dzieci i młodzieży z aktywną postacią ChLC. U pozostałych pacjentów z NChZJ postępowanie żywieniowe stanowi wspomaganie terapii podstawowej (farmakoterapii).
Nieprawidłowe rozpoznanie oraz leczenie przewlekłych dolegliwości jelit mogą przyczynić się do rozwinięcia stanów zapalnych jelit. Ze względu na szereg podobnych objawów z przewodu pokarmowego w przypadku zespołu jelita nadwrażliwego, nieswoistego zapalenia jelit, zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego oraz zespołu jelita przesiąkliwego utrudnione jest postawienie trafnej diagnozy. Szczególnie pomocne w diagnozowaniu stanów zapalnych jelit jest oznaczanie biomarkerów z kału.
Zapalenie błony śluzowej zbiornika jelitowego (ang. pouchitis) jest najczęstszym powikłaniem występującym wśród pacjentów poddawanych zabiegom proktokolektomii odtwórczej. Choć etiologia zapalenia nie jest nadal dokładnie poznana, ogromną rolę w leczeniu przypisuje się mikrobiocie jelitowej. Na podstawie licznych badań szeroko potwierdzona została zasadność stosowania probiotyków jako złożonych preparatów, podawanych w wysokich dawkach, w zapobieganiu wystąpieniu i nawrotom zapalenia zbiornika jelitowego. Udowodniono również ich skuteczność w leczeniu łagodnej postaci zapalenia zbiornika jelitowego jako terapię podtrzymującą po indukcji antybiotykami.