Zespół metaboliczny to stan kliniczny charakteryzujący się współwystępowaniem wielu powiązanych czynników, które mają charakter metaboliczny. Mikrobiota jelitowa jest ekosystemem mikroorganizmów, który kolonizuje jelita i odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia. Od kilku lat szczególną uwagę zwraca się na probiotyki, które mogą wspomóc terapię otyłości i cukrzycy typu 2, np. na bakterię Akkermansia muciniphila. W wielu badaniach wykazano, że A. muciniphila charakteryzuje się pozytywnym oddziaływaniem, obejmującym zdolność do zwiększania integralności bariery jelitowej, stymulacji układu odpornościowego pacjentów, wyciszania stanu zapalnego czy modyfikacji odpowiedzi metabolicznej.
Dział: Układ trawienny i probiotykoterapia
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) to choroba przewlekła należąca do grupy zaburzeń interakcji jelitowo-mózgowych, w której nawracający ból brzucha związany jest z defekacją, zmianą rytmu wypróżnień lub zmianą konsystencji stolca. Współistnienie zespołu rozrostu bakteryjnego SIBO ma znaczący negatywny wpływ (bardziej nasilone objawy i gorsza jakość życia) na pacjentów z IBS. W ostatniej dekadzie modyfikacja mikrobioty jelitowej stała się nową strategią leczenia mającą na celu poprawę objawów IBS. Na pierwszym miejscu stoi postępowanie dietetyczne, włącznie z suplementacją prebiotycznego błonnika rozpuszczalnego, który moduluje skład mikrobioty jelitowej, zwiększa zawartość krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w okrężnicy, uszczelnia jelito oraz zmniejsza objawy IBS.
Kobiety ze względu na budowę dróg moczowo-płciowych są szczególnie narażone na rozwój infekcji intymnych, a pierwotnym źródłem zakażenia (w większości przypadków) są mikroorganizmy kolonizujące odbyt. W leczeniu infekcji intymnych stosuje się głównie leki antybakteryjne i antygrzybicze, które ze względu na pojawiającą się coraz częściej lekooporność stają się nieskuteczne. Zastosowanie znajdują nowe opcje terapeutyczne, np. probiotyki ginekologiczne, które sprawdzają się zarówno w leczeniu wtórnych, jak i nawracających infekcji intymnych.
Prawidłowy skład i funkcjonowanie mikrobioty jelitowej mają kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia człowieka. Dysbioza jelitowa jest uważana za jeden z czynników rozwoju otyłości. U osób otyłych mikrobiota jelitowa charakteryzuje się mniejszą różnorodnością oraz zmienioną proporcją rodzajów i gatunków bakterii. Przypuszcza się, że modyfikacja mikrobioty jelitowej może być przydatnym narzędziem w leczeniu otyłości.
W 2023 r. Grupa Robocza ds. Nieswoistych Chorób Zapalnych Jelit (NChZJ) Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii przygotowała aktualizację wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych Konsultanta Krajowego ds. Gastroenterologii oraz Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG-E) z 2013 r. odnoszących się do postępowania z dorosłym pacjentem z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG). Cel aktualizacji wytycznych z 2013 r. to uzupełnienie dotychczas obowiązujących zaleceń o nowe zagadnienia, w tym dotyczące nowych leków, które od 2013 r. zarejestrowano do stosowania we WZJG oraz upowszechnienie i ujednolicenie zasad postępowania w tej jednostce chorobowej.
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) to kompleksowe schorzenie o nieznanej etiologii, dotykające 13% populacji Polski, częściej kobiety. IBS ma cztery postacie: zaparciową (IBS-C), biegunkową (IBS-D), mieszaną (IBS-M) i niesklasyfikowaną (IBS-U). Objawy to przewlekły ból brzucha, problemy z wypróżnianiem, uczucie pełności i nadmierne wydzielanie gazów. Kryteria diagnostyczne uwzględniają nawracający ból brzucha przez co najmniej trzy miesiące, związany z procesem defekacji, zmianą częstości wypróżnień i wyglądem stolca. Czynniki ryzyka to zaburzenia psychiczne, stres, przebyte infekcje, leki, nieodpowiednie odżywianie i zanieczyszczenie środowiska. Mikrobiota jelitowa odgrywa istotną rolę, a zaburzenia jej składu mogą przyczynić się do IBS. Probiotyki, szczególnie Lactobacillus plantarum 299v, Bifidobacterium infantis 35624 i Saccharomyces cerevisiae, wykazują korzystne działanie w leczeniu IBS, poprawiając jakość życia pacjentów. Probiotykoterapia stanowi istotny element leczenia IBS, a wybór preparatu powinien być konsultowany z specjalistą.
Dysbioza jelitowa to zmiany w liczebności i różnorodności mikrobioty jelitowej. Aktualnie nie ma „złotego standardu” w diagnostyce dysbiozy jelitowej. Nie określono także kryteriów diagnostycznych dysbiozy jelitowej. W praktyce klinicznej wykorzystuje się ogólnodostępne badania nieinwazyjne (głównie badanie mikrobiologiczne kału i testy oddechowe), które uwzględniono w schematach diagnostycznych chorób przewodu pokarmowego.
SIBO i IBS to często nakładające się na siebie schorzenia. Dieta low FODMAP stanowi najlepiej przebadane postępowanie żywieniowe. W trakcie jej stosowania następuje korzystne z perspektywy pacjenta zmniejszenie objawów klinicznych, ale i niekorzystna dla mikrobioty jelitowej redukcja niektórych szczepów bakteryjnych i SCFA. Istotna wydaje się podaż low FODMAP-owego błonnika prebiotycznego tj. PHGG dla wsparcia terapii w tej grupie pacjentów.
Zaburzenia odżywiania (ang. eating disorders, ED) wiążą się z pewnymi zaburzonymi wzorcami zachowań żywieniowych, które prowadzą do powikłań gastroenterologicznych, zależnych od rodzaju występującego zaburzenia. Niedożywienie spowodowane głodzeniem i utratą masy ciała prowadzi do zaburzeń mikrobioty jelitowej, co może generować objawy jelitowe. Niektóre z nich cofają się po wyleczeniu lub przejściu w stan remisji zaburzeń odżywiania, inne mogą rozwinąć się w chroniczne dolegliwości. Objawy ze strony przewodu pokarmowego są zależne od stanu nasilenia ED.
U około 1/3 pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) w remisji klinicznej rozpoznaje się zespół jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowel disease, IBS). W takiej sytuacji klinicznej można wprowadzić leczenie dietetyczne – dietę low FODMAP (warto zaznaczyć, że nie jest to terapia pierwszego rzutu) i probiotykoterapię – podobnie jak w IBS bez IBD. Zastosowanie może znaleźć tutaj mieszanka probiotyczna – De Simone Formulation, którą stosuje się w terapii IBD, a także w terapii IBS. Leczenie dietetyczne oraz probiotykoterapię u pacjentów w remisji klinicznej IBD z objawami IBS należy prowadzić pod kontrolą lekarza prowadzącego oraz dietetyka klinicznego.
Artykuł omawia różnice między lekami a suplementami diety zawierającymi probiotyki na rynku polskim. Wyjaśnia, że leki służą do leczenia chorób, podczas gdy suplementy diety uzupełniają codzienną dietę. Autor podkreśla, że wiele probiotyków w Polsce jest dostępnych jako suplementy, co może sprawić pacjentom trudność w wyborze. Podając definicję probiotyku, artykuł wskazuje na kluczowe cechy dobrego suplementu, takie jak data ważności, szczegółowy skład i ilość żywych bakterii. Zaleca również rozważenie potrzeb pacjenta i wybór odpowiedniego preparatu, który może pomóc w konkretnych jednostkach chorobowych. Podsumowując, sugeruje, że warto wybierać sprawdzone produkty probiotyczne o ściśle określonych parametrach, które są zalecane w leczeniu określonych schorzeń.