Wcześniej dowiedliśmy, że wybory żywieniowe (pomiędzy prozdrowotnymi a niezdrowymi) mogą łagodzić lub wzmacniać negatywny wpływ starzenia na funkcje poznawcze. Obecnie badamy wpływ suplementacji diety probiotykami w zakresie modyfikacji negatywnych skutków niezdrowej diety prozapalnej w zakresie funkcji poznawczych. Grupa 120 osób badanych, podzielona według nawyków żywieniowych na prozapalne i przeciwzapalne, otrzymuje przez 12 tygodni probiotyki lub placebo. Oceniamy zmiany w mikrobiocie jelitowej, metabolomie, EEG (elektroencefalografia) i funkcjach poznawczych w trzech punktach czasowych badania, by kompleksowo zrozumieć wpływ probiotykoterapii na działanie mózgu i zdrowie.
Dział: Układ trawienny i probiotykoterapia
Zespół metaboliczny to stan kliniczny charakteryzujący się współwystępowaniem wielu powiązanych czynników, które mają charakter metaboliczny. Mikrobiota jelitowa jest ekosystemem mikroorganizmów, który kolonizuje jelita i odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia. Od kilku lat szczególną uwagę zwraca się na probiotyki, które mogą wspomóc terapię otyłości i cukrzycy typu 2, np. na bakterię Akkermansia muciniphila. W wielu badaniach wykazano, że A. muciniphila charakteryzuje się pozytywnym oddziaływaniem, obejmującym zdolność do zwiększania integralności bariery jelitowej, stymulacji układu odpornościowego pacjentów, wyciszania stanu zapalnego czy modyfikacji odpowiedzi metabolicznej.
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) to choroba przewlekła należąca do grupy zaburzeń interakcji jelitowo-mózgowych, w której nawracający ból brzucha związany jest z defekacją, zmianą rytmu wypróżnień lub zmianą konsystencji stolca. Współistnienie zespołu rozrostu bakteryjnego SIBO ma znaczący negatywny wpływ (bardziej nasilone objawy i gorsza jakość życia) na pacjentów z IBS. W ostatniej dekadzie modyfikacja mikrobioty jelitowej stała się nową strategią leczenia mającą na celu poprawę objawów IBS. Na pierwszym miejscu stoi postępowanie dietetyczne, włącznie z suplementacją prebiotycznego błonnika rozpuszczalnego, który moduluje skład mikrobioty jelitowej, zwiększa zawartość krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w okrężnicy, uszczelnia jelito oraz zmniejsza objawy IBS.
Kobiety ze względu na budowę dróg moczowo-płciowych są szczególnie narażone na rozwój infekcji intymnych, a pierwotnym źródłem zakażenia (w większości przypadków) są mikroorganizmy kolonizujące odbyt. W leczeniu infekcji intymnych stosuje się głównie leki antybakteryjne i antygrzybicze, które ze względu na pojawiającą się coraz częściej lekooporność stają się nieskuteczne. Zastosowanie znajdują nowe opcje terapeutyczne, np. probiotyki ginekologiczne, które sprawdzają się zarówno w leczeniu wtórnych, jak i nawracających infekcji intymnych.
Prawidłowy skład i funkcjonowanie mikrobioty jelitowej mają kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia człowieka. Dysbioza jelitowa jest uważana za jeden z czynników rozwoju otyłości. U osób otyłych mikrobiota jelitowa charakteryzuje się mniejszą różnorodnością oraz zmienioną proporcją rodzajów i gatunków bakterii. Przypuszcza się, że modyfikacja mikrobioty jelitowej może być przydatnym narzędziem w leczeniu otyłości.
W 2023 r. Grupa Robocza ds. Nieswoistych Chorób Zapalnych Jelit (NChZJ) Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii przygotowała aktualizację wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych Konsultanta Krajowego ds. Gastroenterologii oraz Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG-E) z 2013 r. odnoszących się do postępowania z dorosłym pacjentem z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG). Cel aktualizacji wytycznych z 2013 r. to uzupełnienie dotychczas obowiązujących zaleceń o nowe zagadnienia, w tym dotyczące nowych leków, które od 2013 r. zarejestrowano do stosowania we WZJG oraz upowszechnienie i ujednolicenie zasad postępowania w tej jednostce chorobowej.
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) to kompleksowe schorzenie o nieznanej etiologii, dotykające 13% populacji Polski, częściej kobiety. IBS ma cztery postacie: zaparciową (IBS-C), biegunkową (IBS-D), mieszaną (IBS-M) i niesklasyfikowaną (IBS-U). Objawy to przewlekły ból brzucha, problemy z wypróżnianiem, uczucie pełności i nadmierne wydzielanie gazów. Kryteria diagnostyczne uwzględniają nawracający ból brzucha przez co najmniej trzy miesiące, związany z procesem defekacji, zmianą częstości wypróżnień i wyglądem stolca. Czynniki ryzyka to zaburzenia psychiczne, stres, przebyte infekcje, leki, nieodpowiednie odżywianie i zanieczyszczenie środowiska. Mikrobiota jelitowa odgrywa istotną rolę, a zaburzenia jej składu mogą przyczynić się do IBS. Probiotyki, szczególnie Lactobacillus plantarum 299v, Bifidobacterium infantis 35624 i Saccharomyces cerevisiae, wykazują korzystne działanie w leczeniu IBS, poprawiając jakość życia pacjentów. Probiotykoterapia stanowi istotny element leczenia IBS, a wybór preparatu powinien być konsultowany z specjalistą.
Dysbioza jelitowa to zmiany w liczebności i różnorodności mikrobioty jelitowej. Aktualnie nie ma „złotego standardu” w diagnostyce dysbiozy jelitowej. Nie określono także kryteriów diagnostycznych dysbiozy jelitowej. W praktyce klinicznej wykorzystuje się ogólnodostępne badania nieinwazyjne (głównie badanie mikrobiologiczne kału i testy oddechowe), które uwzględniono w schematach diagnostycznych chorób przewodu pokarmowego.
SIBO i IBS to często nakładające się na siebie schorzenia. Dieta low FODMAP stanowi najlepiej przebadane postępowanie żywieniowe. W trakcie jej stosowania następuje korzystne z perspektywy pacjenta zmniejszenie objawów klinicznych, ale i niekorzystna dla mikrobioty jelitowej redukcja niektórych szczepów bakteryjnych i SCFA. Istotna wydaje się podaż low FODMAP-owego błonnika prebiotycznego tj. PHGG dla wsparcia terapii w tej grupie pacjentów.
Zaburzenia odżywiania (ang. eating disorders, ED) wiążą się z pewnymi zaburzonymi wzorcami zachowań żywieniowych, które prowadzą do powikłań gastroenterologicznych, zależnych od rodzaju występującego zaburzenia. Niedożywienie spowodowane głodzeniem i utratą masy ciała prowadzi do zaburzeń mikrobioty jelitowej, co może generować objawy jelitowe. Niektóre z nich cofają się po wyleczeniu lub przejściu w stan remisji zaburzeń odżywiania, inne mogą rozwinąć się w chroniczne dolegliwości. Objawy ze strony przewodu pokarmowego są zależne od stanu nasilenia ED.
U około 1/3 pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) w remisji klinicznej rozpoznaje się zespół jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowel disease, IBS). W takiej sytuacji klinicznej można wprowadzić leczenie dietetyczne – dietę low FODMAP (warto zaznaczyć, że nie jest to terapia pierwszego rzutu) i probiotykoterapię – podobnie jak w IBS bez IBD. Zastosowanie może znaleźć tutaj mieszanka probiotyczna – De Simone Formulation, którą stosuje się w terapii IBD, a także w terapii IBS. Leczenie dietetyczne oraz probiotykoterapię u pacjentów w remisji klinicznej IBD z objawami IBS należy prowadzić pod kontrolą lekarza prowadzącego oraz dietetyka klinicznego.