Dieta w osteoporozie

Osteoporoza, inaczej zrzeszotnienie kości, to układowa choroba szkieletu, która charakteryzuje się niską gęstością mineralną kości, co powoduje obniżenie jakości tkanki kostnej [1]. 

Wnętrze kości wypełnia substancja gąbczasta, otacza ją kość zbita. Ważnym składnikiem obu części jest siatka kolagenowa z kryształami soli wapnia. Gdy sieć kolagenowa staje się nieregularna, rzadka i jednocześnie maleje w niej zawartość związków wapnia, oznacza to spadek masy kostnej. Dochodzi do zaburzeń mikrostruktury, kość staje się krucha, porowata, lekka. Obniża się gęstość tkanki kostnej i jej wytrzymałość na czynniki zewnętrzne. 

Konsekwencją tych nieprawidłowości strukturalnych jest zwiększona podatność kości na złamania samoistne (kręgosłupa) i niskoenergetyczne, tj. występujące po niewielkich urazach, takich jak upadek, w wyniku nagłego wysiłku, podczas kichania czy kaszlu. Podobne sytuacje u zdrowych ludzi nie powodują złamań 
kostnych. 
 

Podstawowym badaniem w kierunku osteoporozy jest densytometria, ponadto analiza poziomu wapnia i fosforu we krwi, fosfataza alkaliczna, OB, poziom wapnia w dobowej zbiórce moczu oraz metoda FRAX – oceniająca ryzyko złamań w ciągu najbliższych 10 lat.

Wskazówki żywieniowe i środowiskowe w osteoporozie

Ważną częścią zarówno postępowania profilaktycznego, jak i terapeutycznego w osteoporozie jest prawidłowe żywienie. W przyszłości należy zadbać o prawidłową podaż witamin D, K i C oraz składników mineralnych, takich jak wapń, fosfor, magnez i sód. Ważne jest również racjonalne spożywanie białka, błonnika, włączenie w odpowiednim czasie suplementacji diety, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu i aktywność fizyczna.

Czynniki żywieniowe

Wapń
Wapń, oprócz funkcji budulcowej kości i zębów, występuje w płynach ustrojowych i tkankach miękkich, wpływając m.in. na prawidłowe funkcjonowanie mięśni, które – jak wiadomo – mają strategiczny wpływ na funkcjonowanie całego układu kostno-stawowego.

Poziom wapnia w organizmie regulują hormony (parathormon i kalcytonina) oraz witamina D, wpływają one na wchłanianie wapnia w jelicie cienkim, wydalanie z ustroju oraz tworzenie bądź degradację tkanki kostnej. Odpowiednie spożycie wapnia z dietą wpływa nie tylko na prawidłowy wzrost szkieletu, ale także na jego straty wynikające z wydalania z moczem, kałem czy potem.

Powszechnie wiadomo, że dostarczenie niezbędnej ilości wapnia w celu osiągnięcia szczytowej masy kostnej jest najistotniejsze w wieku dorastania. Dowiedziono natomiast, że w każdym okresie życia pierwiastek ten ma pozytywny wpływ na stan kośćca. W późniejszych latach życia odpowiednia jego podaż nie zwiększa już całkowitej masy kostnej, ale hamuje postępujące z wiekiem tempo jego utraty [4].

Najbardziej wartościowe źródła wapnia to mleko i produkty mleczne zawierające laktozę, która zwiększa wchłanianie wapnia. Dodatkowo produkty te charakteryzuje odpowiedni stosunek wapnia do fosforu (1 : 1). Należy pamiętać, aby spożywać produkty półtłuste, a nie całkowicie odtłuszczone 0%, z uwagi na zawartość witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Osoby starsze, które nie tolerują mleka lub laktozy, powinny sięgać po sery twarogowe, kefir, jogurt naturalny. 

Wchłanianie wapnia utrudniają: fityniany (obecne w produktach zbożowych), szczawiany (szczaw, szpinak), nierozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego oraz znaczna zawartość tłuszczu w diecie.

Instytut Żywności i Żywienia zaleca dzienne spożycie wapnia dla osób dorosłych powyżej 50. roku życia: 1000–1200 mg/d – dla mężczyzn i 1200 mg/d – dla kobiet.

Fosfor
Fosfor wchodzi w skład tkanki kostnej i obok wapnia stanowi główny jej składnik. Badania wykazują, że duże spożycie fosforu może prowadzić do zwiększonej utraty masy kostnej, a jeśli dodatkowo jest ono związane z małą podażą wapnia, może wpływać na hormony regulujące gospodarkę wapniową oraz hamować wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego.

Proporcja wapnia do fosforu w diecie może mieć większe znaczenie niż sama ilość dostarczanego fosforu. Korzystna proporcja to 1,5 : 1 lub 1 : 1 i jest możliwa do uzyskania, jeśli dieta składa się w większości z produktów minimalnie przetworzonych.

Produkty bogate w fosfor to: mięso, drób, ryby, jaja, produkty mleczne, orzechy, płatki, napoje gazowane, w których występuje on jako regulator smaku. Fosfor dodawany jest również do żywności (przetwory mięsne, konserwy, koncentraty spożywcze, zupy w proszku, gotowe dania mrożone, produkty typu fast food) [6].

Magnez
Magnez ma istotne znaczenie dla prawidłowej pracy mięśni, odgrywa rolę w utrzymaniu równowagi mineralnej kości, ma wpływ na aktywność szeregu enzymów uczestniczących w przebudo...