Dlaczego błonnik w diecie jest ważny przy biegunkach i zaparciach?

Problemy trawienne, takie jak biegunki i zaparcia, to dolegliwości, które dotykają miliony ludzi na całym świecie. Szacuje się, że przewlekłe zaparcia dotyczą nawet 14% populacji dorosłych, natomiast biegunki należą do najczęstszych objawów ze strony przewodu pokarmowego – w skali globalnej notuje się ponad 1,7 mld przypadków biegunek rocznie, przy czym są one główną przyczyną śmiertelności u dzieci poniżej 5. roku życia w krajach rozwijających się [1, 2]. Choć wydają się być prostymi problemami, mogą znacząco obniżać jakość życia i prowadzić do poważniejszych schorzeń. Wśród kluczowych strategii żywieniowych wspierających funkcje przewodu pokarmowego, istotne miejsce zajmuje błonnik pokarmowy – związek o udokumentowanym działaniu regulującym pasaż jelitowy i wpływający na mikrobiotę jelitową. To naturalny składnik roślin, który odgrywa kluczową rolę w regulacji pracy jelit, pomagając zarówno przy nadmiernej, jak i zbyt wolnej perystaltyce. Jak to możliwe, że ta sama substancja może działać tak różnorodnie? 

Niezwykła moc błonnika

Jelito ludzkie jest zasiedlane przez złożony ekosystem, w którym biliony bakterii, wirusów, grzybów i archeonów współistnieją ze sobą, wpływając na nasz układ odpornościowy, metabolizm, a także procesy trawienne [3]. Ten mikrobiom jelitowy, którego równowaga jest kluczowa dla zdrowia, jest niezwykle wrażliwy na czynniki, takie jak genetyka, styl życia, środowisko i, co najważniejsze, codzienna dieta [4]. Wśród składników pokarmowych o kluczowym znaczeniu dla utrzymania zdrowia jelit, błonnik pokarmowy zajmuje szczególne miejsce ze względu na jego istotny wpływ na homeostazę mikrobioty jelitowej, integralność bariery jelitowej oraz funkcjonowanie osi jelito–mózg. Jego rola staje się szczególnie istotna w przypadku tak powszechnych dolegliwości, jak zaparcia i biegunki [4].

Czym jest błonnik i dlaczego go potrzebujemy?

Błonnik pokarmowy to złożone węglowodany pochodzenia roślinnego, które są niestrawne dla ludzkiego organizmu [5]. 
Mimo że nie dostarcza on bezpośrednio energii, pełni niezastąpione funkcje w układzie pokarmowym oraz wpływa zbawiennie na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie. Jest on kluczowy dla utrzymania zdrowej mikrobioty jelit, ponieważ działa jako prebiotyk, dostarczając pożywki dla korzystnych bakterii i wspierając różnorodność mikrobiologiczną [6]. Bez odpowiedniej ilości błonnika w diecie, jelito może doświadczać stanu dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikrobioty, co prowadzi do szeregu problemów zdrowotnych, od stanów zapalnych po otyłość [6].

Rodzaje błonnika i ich specyficzne działanie

Błonnik dzieli się na dwie główne kategorie, z których każda odgrywa unikalną rolę w utrzymaniu zdrowia jelit:

• Błonnik rozpuszczalny – jak sama nazwa wskazuje, rozpuszcza się w wodzie, tworząc żelową substancję w przewodzie pokarmowym [7]. Ten typ błonnika jest łatwo fermentowany przez bakterie jelitowe. W wyniku tej fermentacji powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), takie jak maślan, octan i propionian, które są niezwykle ważne dla zdrowia jelit [8]. SCFA stanowią główne źródło energii dla komórek nabłonka jelitowego (kolonocytów), bowiem zmniejszają stan zapalny i wzmacniają barierę jelitową, wspierając tym samym ogólną homeostazę przewodu pokarmowego [9, 10]. Fermentacja błonnika rozpuszczalnego sprzyja również proliferacji korzystnych bakte...