Suplementacja w zaburzeniach lipidowych – fitosterole roślinne

Nazwa „fitosterole” (sterole roślinne) obejmuje grupę związków o budowie alkoholi steroidowych. Obok witamin należą one do istotnych nieglicerydowych składników tłuszczu. Stanowią funkcjonalne i strukturalne analogi cholesterolu. Syntetyzowane są wyłącznie przez rośliny i występują we wszystkich komórkach roślinnych [1, 2].

Klasyfikacja 

Fitosterole dzielą się na sterole oraz stanole, które są ich nasyconą formą, powstającą w wyniku uwodornienia steroli i rzadziej występującą w naturze [3]. Zawartość stanoli w olejach roślinnych nie przekracza 10% całkowitej zawartości steroli [4]. 

W stanie naturalnym fitosterole występują w postaci wolnej oraz jako estry (sterolowe lub stanolowe) kwasów tłuszczowych, kwasu hydroksycynamonowego, glukozy oraz glikolipidów [2, 4]. Do fitosteroli występujących w największych ilościach należą beta-sitosterol (50–90%) oraz kampesterol i stigmasterol. Ich stanolowe pochodne to odpowiednio: beta-sitostanol, kampestanol, stigmastanol [3, 4]. Fitosterole w postaci estrów z kwasami tłuszczowymi są lepiej rozpuszczalne w tłuszczach niż ich formy nieestrowe. Dlatego do żywności dodaje się formy zestryfikowane, które łatwiej ulegają wkomponowaniu w produkty spożywcze [1, 5]. 

Zawartość w produktach spożywczych 

Najbogatszym źródłem fitosteroli są oleje roślinne. Różnią się one między sobą zawartością poszczególnych fitosteroli, dlatego ich oznaczanie służy do badania zafałszowania olejów [1]. We wszystkich olejach dominującym fitosterolem jest beta-sitosterol [4]. Występują one także w warzywach, świeżych owocach, kasztanach jadalnych, ziarnach i roślinach strączkowych, otrębach ryżowych. Duże ilości zawierają nasiona sezamu, kiełki pszenicy, orzechy włoskie, ziemne, laskowe i pistacjowe oraz migdały, przetwory zbożowe: żytnie, jęczmienne i owsiane, a także nasiona roślin strączkowych [2, 4]. W 100 g oleje zawierają 40–900 mg tych związków, rośliny strączkowe powyżej 100 mg, a niektóre nasiona, np. słonecznika, > 200 mg [1]. Sterole roślinne mogą występować w niewielkich ilościach w produktach pochodzenia zwierzęcego (mleko, jaja), jednak ich zawartość zależy od jakości paszy stosowanej do karmienia zwierząt [4]. 

Działanie prozdrowotne 

Fitosterole są absorbowane w przewodzie pokarmowym w niskim stopniu, tj. ok. 1–10% (sitoster...