Żelazo – jakie są objawy jego niedoboru, jak je diagnozować i w jaki sposób uzupełniać zapasy tego kluczowego dla organizmu pierwiastka

Żelazo jest składnikiem mineralnym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział m.in. w procesach produkcji czerwonych krwinek oraz hemoglobiny i jest odpowiedzialne za prawidłowy transport tlenu w organizmie. U dzieci i młodzieży istotnie wpływa również na ich rozwój psychomotoryczny. Żelazo jest kluczowe dla naszego organizmu i dlatego w niektórych sytuacjach szczególnie musimy dbać o jego prawidłowy poziom. 

U kogo występują niedobory żelaza 

Niedobór żelaza stanowi najczęstszy niedobór pojedynczego pierwiastka w organizmie człowieka. Globalnie 43%, a w Europie Środkowo-Wschodniej 26% dzieci do piątego roku życia ma niedokrwistość, z czego aż 70% przypadków spowodowana jest niedoborem żelaza [1]. Niedokrwistość, inaczej anemia, to zespół objawów chorobowych, polegający na stwierdzeniu niższych od normy wartości hemoglobiny (Hgb), erytrocytów (krwinek czerwonych) i ich następstw. Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest jedną z najczęstszych form niedokrwistości.
Niedobory żelaza mogą wystąpić u pacjentów w każdym wieku (tabela 1) [2, 3]. Szczególnie niebezpieczne są w pierwszych latach życia dziecka, ponieważ żelazo ma istotny wpływ na rozwój jego układu nerwowego. Żelazo jest obecne prawie we wszystkich strukturach mózgu i dlatego niedokrwistość może mieć nieodwracalny wpływ na jego rozwój [4, 5]. U osób, które miały niedokrwistość z niedoboru żelaza w okresie niemowlęcym, obserwowano gorszą sprawność intelektualną i zaburzenia zachowania nawet w wieku dorosłym.

Jakie są przyczyny niedoboru żelaza

Istnieją trzy główne przyczyny niedoboru żelaza w zależności od stanu organizmu. Pierwszą jest zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek, drugą – niedostateczne zaopatrzenie, a ostatnią – nadmierne straty. Szczegółowe przyczyny przedstawia tabela 2 [6].

Objawy niedoboru żelaza i niedokrwistości z niedoboru żelaza

Objawy niedoboru żelaza są niespecyficzne i zależą od nasilenia oraz czasu trwania niedokrwistości. Zależą również od wieku pacjenta oraz chorób współistniejących i dlatego w niektórych przypadkach mogą być stwierdzone wyłącznie na podstawie badań laboratoryjnych. Podstawowe objawy przedstawia tabela 3.

W jaki sposób rozpoznajemy niedobory żelaza 

Niedobór żelaza jest stanem, w którym ilość żelaza jest niedostateczna do utrzymania fizjologicznej funkcji krwi i tkanek (zwłaszcza mózgu czy mięśni). Niedokrwistość z niedoboru żelaza natomiast jest stanem, w którym niedoborowi żelaza towarzyszy niedokrwistość charakteryzująca się stężeniem hemoglobiny (Hgb) wynoszącym dwa odchylenia standardowe poniżej średniego stężenia Hgb w prawidłowej populacji o tej samej płci i w tym samym wieku [6].
Dla rozpoznania niedokrwistości z niedoboru żelaza podstawą jest oznaczenie Hgb oraz dodatkowo jednego lub więcej z parametrów zestawionych w tabeli 4.