Zapotrzebowanie na witaminy i mikroelementy w czasie ciąży i po porodzie – wyzwania i rekomendacje suplementacji

Witaminy i mikroelementy, takie jak: kwas foliowy, żelazo, witamina D, wapń, jod, witaminy z grupy B oraz magnez, odgrywają zasadniczą rolę w wielu kluczowych procesach fizjologicznych. Foliany, w tym kwas foliowy (witamina B9), są niezbędne do syntezy DNA i prawidłowego rozwoju cewy nerwowej płodu, zaś żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, pełniącej kluczową rolę w zaopatrzeniu tkanek w tlen. Witamina D wspomaga wchłanianie wapnia i fosforu, co ma kluczowe znaczenie dla mineralizacji kości płodu i macierzyńskiej homeostazy kostnej. Jod, element niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, odgrywa fundamentalną rolę w procesach wzrostu i rozwoju mózgu płodu, a także utrzymaniu metabolizmu matki [1, 2].
Jednak mimo rosnącej świadomości znaczenia suplementacji, niewłaściwe jej stosowanie lub niedostateczna podaż składników odżywczych mogą prowadzić do istotnych problemów zdrowotnych. Niedobór kwasu foliowego w okresie przed- i ciążowym stanowi główny czynnik ryzyka rozwoju wad cewy nerwowej, podczas gdy niedobór żelaza w ciąży może prowadzić do rozwoju niedokrwistości, co z kolei zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej czy opóźnienia rozwoju płodu [3, 4]. Ponadto zbyt wysokie dawki suplementów, szczególnie witaminy A, D czy żelaza, mogą wywołać działania niepożądane, w tym toksyczność oraz inne zaburzenia metabolizmu [5].
Wobec powyższego odpowiednia suplementacja w okresie ciąży i laktacji powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb zdrowotnych kobiety i uwzględniać m.in. jej status żywieniowy, historię medyczną oraz specyficzne wymagania związane z przebiegiem ciąży. 

Zapotrzebowanie na witaminy i mikroelementy w czasie ciąży

W kontekście globalnych danych epidemiologicznych niedobory składników odżywczych w okresie ciąży pozostają istotnym problemem zdrowia publicznego. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) około 38% kobiet w ciąży na świecie cierpi na anemię, z czego znacząca część jest spowodowana niedoborem żelaza [6]. Niedostateczna podaż folianów jest uznawana za główną przyczynę wad cewy nerwowej, których globalna częstość występowania wynosi 1 na 1000 urodzeń [7]. Badania epidemiologiczne wskazują również na rozpowszechnienie niedoborów witaminy D u kobiet ciężarnych, zwłaszcza w regionach o ograniczonej ekspozycji na słońce. Analiza przeprowadzona w Europie wykazała, że nawet 50% kobiet w ciąży ma stężenie 25(OH)D poniżej poziomu optymalnego (< 30 ng/ml), co może zwiększać ryzyko stanu przedrzucawkowego i zaburzeń wzrostu płodu [8]. Niedostateczna podaż jodu w diecie ciężarnych pozostaje istotnym problemem zwłaszcza w populacjach, w których nie stosuje się obowiązkowej jodacji soli – według badań populacyjnych nawet 20–30% kobiet w Europie Środkowej nie osiąga zalecanego poziomu spożycia tego pierwiastka [9].
Zatem prawidłowa podaż witamin i mikroelementów w czasie ciąży jest niezbędna dla optymalnego przebiegu ciąży i zdrowia dziecka. Niedobory mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, dlatego w wielu przypadkach uzasadnione jest stosowanie suplementacji zgodnie z aktualnymi wytycznymi towarzystw naukowych.

Foliany (witamina B9)

Foliany odgrywają fundamentalną rolę w syntezie DNA, procesach metylacji oraz proliferacji komórkowej, co czyni je kluczowymi w okresie embriogenezy i organogenezy. Ich niedobór jest jednym z najczęstszych czynników ryzyka wad cewy nerwowej (NT, ne...