Przewlekła choroba nerek – diagnostyka, profilaktyka i leczenie

Budowa, funkcje nerek i rozpoznanie przewlekłej choroby nerek

Szacuje się, że ok. 4,7 mln Polaków choruje na przewlekłą chorobę nerek, z czego ~ 5% pacjentów ma tego świadomość, ale mimo wiedzy o swojej chorobie, bagatelizuje powagę sytuacji z uwagi na długi okres bezobjawowy [1]. Diagnostyka i leczenie przewlekłej choroby nerek wymaga opieki wielodyscyplinarnej, ale najważniejsze jest zaangażowanie pacjenta i jego otoczenia. W tym artykule przybliżona jest ta złożona, cywilizacyjna choroba, którą można nazwać „cichym zabójcą”.
Nerki są parzystym narządem pełniącym wiele funkcji w organizmie, których głównym zadaniem jest utrzymanie homeostazy, czyli równowagi środowiska wewnętrznego. Jednostką czynnościową nerek są nefrony, których jest ok. 1 mln w każdej nerce. Z wiekiem ta liczba spada do ok. 400 tys. czynnych nefronów. Do podstawowych funkcji nerek należą: metabolizm i wydalanie produktów przemiany materii, modyfikacja ciśnienia tętniczego krwi, regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej, wapniowo-fosforanowej i kwasowo-zasadowej, a także funkcja wewnątrzwydzielnicza [2]. Choroby nerek, powodujące zaburzenie ich czynności, wpływają negatywnie na czynność innych narządów, co pogarsza rokowanie i jakość życia pacjentów.
Przewlekła choroba nerek jest złożonym zaburzeniem funkcji lub struktury nerek, które trwa dłużej niż trzy miesiące i ma negatywny wpływ na zdrowie. Diagnoza przewlekłej choroby nerek składa się z określenia jej przyczyny, stadium zaawansowania opartego na wskaźniku filtracji kłębuszkowej (G1–G5) i kategorii albuminurii (A1–A3). Wskazanie tych trzech składowych jest niezbędne do pełnej oceny stanu zaawansowania przewlekłej choroby nerek, a przede wszystkim do wdrożenia leczenia redukującego ryzyko zgonu, powikłań i progresji niewydolności nerek [3].
Ustalenie wyjściowej przyczyny przewlekłej choroby nerek może być trudne z uwagi na jej zróżnicowaną etiologię, a diagnoza może być postawiona w każdym wieku pacjenta: prenatalnie podczas ultrasonograficznej oceny układu moczowego i wykrycia wad wrodzonych płodu, w okresie dziecięcym podczas badań przesiewowych, a także przez wielu specjalistów w wieku dorosłym. Diagnostyka różnicowa jest szeroka i obejmuje m.in.: choroby genetyczne i wady wrodzone, pierwotne kłębuszkowe zapalenia nerek, choroby cewkowo-śródmiąższowe, ale i choroby wtórne, takie jak cukrzycowa choroba nerek, nadciśnieniowa choroba nerek, choroby autoimmunologiczne wtórnie uszkadzające nerki. Diagnostyka nefrologiczna opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu przedmiotowym, badaniach dodatkowych, w tym diagnostyce inwazyjnej z pobraniem bioptatu nerki do oceny histopatologicznej, a także konsultacji: okulistów, otorynolaryngologów, urologów i innych specjalistów [4].
Określenie stadium zaawansowania przewlekłej choroby nerek opiera się na ocenie wskaźnika filtracji kłębuszkowej (GFR – glomerular filtration rate) i albuminurii. W tabeli 1 przedstawiono podział przewlekłej choroby nerek na...