PHGG – błonnik idealny w walce z zaparciami

Suplementy

Zaparcia są jednym z najczęstszych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Niezależnie od przyczyny ich leczenie powinno rozpoczynać się od wprowadzenia zmian w diecie i stylu życia. Wytyczne Światowej Organizacji Gastroenterologii (WGO) podkreślają, że zwiększenie ilości błonnika w diecie jest postępowaniem pierwszego rzutu w walce z zaparciami. Wsparciem w dostarczeniu odpowiedniej ilości błonnika mogą okazać się preparaty błonnikowe. Ciekawą propozycją wydają się te, w których źródłem błonnika jest częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG). Ten rozpuszczalny błonnik jest nie tylko łatwy w zastosowaniu, ale także posiada szerokie spektrum działania. Badania potwierdzają pozytywny wpływ PHGG na redukcję zaparć poprzez zwiększenie częstości defekacji, a także poprawę konsystencji, objętości i wilgotności stolca. Ponadto PHGG posiada udokumentowane działanie prebiotyczne i wysoki profil bezpieczeństwa dla osób w różnym wieku.

Zaparcia, które istotnie obniżają jakość życia chorych, są jednym z najczęstszych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i dotyczą zgodnie z wynikami metaanalizy 14% populacji świata. Wskaźnik ten jest wyższy w krajach Europy Zachodniej (16%), a niższy w Azji (11%) [1, 2]. W Polsce na przewlekłe zaparcia cierpi 13% społeczeństwa, a więc aż co ósmy Polak. Gdyby w statystyce uwzględnić zaparcia czynnościowe, ten odsetek byłby jeszcze większy [3]. Częstość występowania zaparć wzrasta wraz z wiekiem, by osiągnąć najwyższy odsetek wśród osób starszych. Ponadto występują one dwu-, trzykrotnie częściej u kobiet, co jest prawdopodobnie spowodowane różnicami anatomicznymi oraz hormonalnymi (zwłaszcza okres ciąży i menopauzy). Do innych najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia zaparć zalicza się zbyt małe spożycie płynów i błonnika, niewystarczającą aktywność fizyczną i stres [4]. Warto również pamiętać, że zaparcia, choć dominują u osób dorosłych, mogą stanowić istotny problem u dzieci [5]. 

Rodzaje zaparć

W zależności od czasu występowania zaparcia dzielimy na ostre (zwykle < 1 tygodnia) i przewlekłe (zwykle > 4 tygodni, a według niektórych definicji > 3 miesięcy). Różnicując je pod względem przyczyny, wyróżniamy z kolei zaparcia pierwotne (czynnościowe) i wtórne. Statystycznie najczęściej przyczyną zaburzeń oddawania stolca są zaparcia czynnościowe [6]. Są one zazwyczaj powodowane przez wymienione powyżej czynniki, ale mogą też być następstwem unieruchomienia czy pojawić się w okresie rekonwalescencji po zabiegu chirurgicznym. Wtórne zaparcia mogą mieć z kolei także przyczyny organiczne (np. rak jelita grubego, ucisk na jelito z zewnątrz, choroby zapalne jelit), być konsekwencją chorób metabolicznych/endokrynnych (np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, hipokaliemia), neurologicznych (np. uraz rdzenia kręgowego, udar mózgu, choroba Parkinsona), miopatii (np. dystrofia mięśni), stosowania leków (np. hipotensyjne, przeciwdepresyjne, przeciwbólowe) i czynników psychologicznych (np. depresja, zaburzenia lękowe) [7].

POLECAMY

Rola błonnika w walce z zaparciami

Niezależnie od przyczyny występowania zaparć początkowe ich leczenie powinno opierać się na wprowadzeniu zmian w diecie i stylu życia, obejmujących zwiększenie spożycia płynów i błonnika, a także regularne ćwiczenia fizyczne. Wytyczne Światowej Organizacji Gastroenterologii (WGO) z 2018 r. jasno podkreślają, że zwiększenie ilości błonnika w diecie od dawna uważane jest za postępowanie pierwszego rzutu w walce z zaparciami. WGO zaleca spożycie błonnika na poziomie 20–30 g dziennie z odpowiednią ilością płynów jako skuteczną metodę leczenia i działania prewencyjnego [8]. 
Wytyczne te są zbliżone do rekomendowanego poziomu wystarczającego spożycia określonego dla osób dorosłych w aktualnych Normach Żywienia dla Populacji Polski opublikowanych w 2020 r. [9]. Często w przypadku występowania lub nawracania zaparć wprowadza się dietę bogatoresztkową, która zakłada nawet wyższe spożycie tego składnika, bo w ilości ok. 40–60 g na dobę [10].
Zwiększenie ilości błonnika w diecie zawsze powinno odbywać się stopniowo, by nie powodować dyskomfortu ze strony układu pokarmowego. Rutynowo zaleca się z codziennymi posiłkami podawanie większej ilości warzyw i owoców. Rekomenduje się stosowanie produktów zbożowych pełnoziarnistych, a także wzbogacenie potraw o dodatek pestek, nasion i orzechów [10]. 
Wsparciem w dostarczeniu odpowiedniej ilości błonnika w diecie osoby walczącej z problemem zaparć mogą okazać się także dostępne w aptekach preparaty zawierające ten składnik pokarmowy. Do wyboru jest wiele produktów, w tym takie zawierające błonnik w formach niedostępnych w tradycyjnej żywności, a o licznych korzystnych właściwościach. Ciekawą propozycją wydają się preparaty, w których źródłem błonnika jest wciąż mało znana i niedoceniana w walce z zaparciami częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG).

Poznaj rozpuszczalny błonnik PHGG

Chemicznie PHGG to polisacharyd o długołańcuchowej strukturze zbudowany z galaktozy oraz mannozy w proporcji 1 : 2. 
Jest w 100% rozpuszczalnym błonnikiem roślinnym naturalnego pochodzenia, powstającym w wyniku hydrolizy gumy guar, pozyskiwanej z nasion rośliny strączkowej z rodziny bobowatych Cyamopsis tetragonoloba. Częściowa hydroliza gumy guar, czyli jej rozkład na mniejsze fragmenty, ma na celu zmniejszenie lepkości, tak aby PHGG dodana do produktów, napojów i potraw nie zmieniała ich konsystencji. Warto wspomnieć, że PHGG ma neutralny smak, dzięki czemu nie wpływa na walory smakowe posiłków, do których jest dodawana. Ponadto rozpuszcza się niezależnie od temperatury, jest stabilna w szerokim zakresie pH obecnym w żywności, odporna na ogrzewanie, a także działanie kwaśnych substancji czy soli. Te wszystkie cechy powodują, że z łatwością może być szeroko stosowana w walce z zaparciami zarówno w formie dodatku do codziennych posiłków, jak i składnika żywności medycznej do podaży przez sztuczny dostęp [11]. 

Wielokierunkowe działanie PHGG

Podawanie PHGG w leczeniu różnych typów zaparć ma swoje uzasadnienie nie tylko w łatwości zastosowania tego rodzaju błonnika, ale także w szerokim spektrum działania (długo- i krótkofalowym) w porównaniu do innych jego rodzajów (tabela 1) [12–40]. 
 

Tabela 1. Porównanie dobroczynnego wpływu różnych rodzajów błonnika dostępnych w preparatach


Przeglądając dostępną literaturę, znajdziemy wiele badań udowadniających pozytywny wpływ PHGG na redukcję zaparć poprzez zwiększenie częstości defekacji. Efekt ten potwierdzono również w metaanalizie obejmującej swoim zasięgiem 15 badań kontrolnych prowadzonych od 1995 do 2008 r., w których stosowana dawka PHGG mieściła się w zakresie od 5 do 36 g [12]. Dostępne badania donoszą także o pozytywnym wpływie PHGG na poprawę konsystencji, objętości i wilgotności stolca, co ma istotne znaczenie dla regulacji rytmu wypróżnień [13–16, 20, 41, 42]. 
PHGG na tle innych znanych błonników roślinnych, takich jak babka płesznik, dekstryna pszenna, inulina czy fruktooligosacharydy (FOS), wyróżnia potwierdzona zdolność do zmniejszania nasilenia bólów brzucha, a także gazów i wzdęć. Takich obserwacji dokonano zarówno u pacjentów z przewlekłymi zaparciami, jak i zmagających się z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS) [15, 17, 18]. Podejrzewa się, że zmniejszone ryzyko pojawienia się wzdęć i gazów po spożyciu PHGG wynika z jej wolniejszej w porównaniu do innych rodzajów błonnika fermentacji w świetle jelita grubego [38, 43]. 
PHGG nie jest tożsame ze zwykłą gumą guar będącą dodatkiem stabilizującym żywność - jest to substancja o odmiennych właściwościach fizykochemicznych (uzyskanych dzięki częściowej hydrolizie), dzięki którym PHGG ma zastosowanie m.in. w leczeniu żywieniowym chorób jelitowych. 
Obok krótkofalowego, bezpośredniego działania w walce z zaparciami PHGG posiada udokumentowane działanie prebiotyczne. Innymi słowy wykazuje zdolność selektywnej stymulacji wzrostu korzystnych dla człowieka bakterii jelitowych. Badania prowadzone wśród zdrowych osób dorosłych i cierpiących z powodu zaparć potwierdzają, że stosowanie PHGG przyczynia się do zwiększenia w układzie pokarmowym liczności dobroczynnych bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus [19–22]. Na dobrostan jelit przekłada się także zwiększona przez mikrobiotę produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFAs) po podaniu PHGG [44]. W badaniach in vitro wykazano, że w 24 godziny po zastosowaniu PHGG wzrost całkowitej ilości SCFAs w świetle okrężnicy jest większy niż po spożyciu innych rodzajów błonnika. Większa ilość SCFAs to z kolei zmiana pH środowiska jelit na bardziej dogodne dla korzystnych bakterii i większa ilość energii dla komórek nabłonka okrężnicy, tym samym wsparcie jego proliferacji i różnicowania [45]. 
Działanie prebiotyczne PHGG może przynieść korzyści nie tylko osobom walczącym z zaparciami, ale także tym mierzącym się z chorobami, u których podłoża może leżeć przewlekła dysbioza jelit. Wśród nich wymienia się zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), IBS, choroby zapalne jelit, choroby autoimmunologiczne, astmę, celiakię czy depresję [46–47]. 
Wiele prac potwierdza, że PHGG może przynieść szczególne korzyści pacjentom cierpiącym z powodu zaparciowej postaci IBS, łagodząc liczne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak gazy, odbijania, wzdęcia, nieregularność wypróżnień, nadmierną twardość stolca i uczucie pilnej potrzeby wypróżnienia [15, 48–50]. Wykazano również, że w tej grupie pacjentów PHGG normalizuje funkcjonowanie jelit z większą efektywnością niż np. otręby pszenne [15, 48]. 
PHGG pomaga w walce z zaparciami, ale co istotne, nie robi tego w sposób gwałtowny, normalizując stolec, a nie powodując jego nadmierne rozluźnienie. Potwierdza to wykorzystywanie tego rodzaju błonnika nie tylko w terapii zaparć, ale także w walce z ostrą biegunką u dzieci i dorosłych żywionych przez sztuczny dostęp żywnością medyczną [52–54]. Dodatkowe korzyści ze stosowania PHGG u osób z zaparciami to pomoc w kontroli glikemii [55–57]. Może okazać się to ważnym benefitem u osób z nadmierną masą ciała, starszych czy kobiet w ciąży, u których zaburzenia tolerancji glukozy i/lub insulinooporność pojawiają się dość często. Ze względu na tę cechę PHGG jest aktualnie z powodzeniem wykorzystywana w żywności medycznej przeznaczonej dla osób chorych na cukrzycę, a także przebywających na oddziałach intensywnej terapii, gdzie również istnieje konieczność kontroli glikemii ze względu na jej zaburzenia i insulinooporność towarzyszące chorobie krytycznej.
Rozważając zastosowanie PHGG, warto mieć na uwadze jej wysokie bezpieczeństwo. W odróżnieniu od środków przeczyszczających, podobnie jak inne źródła błonnika, nie uzależnia i nie rozleniwia jelit. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy spożywanie do 20 g PHGG na dobę jest całkowicie bezpieczne dla osób dorosłych, starszych, kobiet w ciąży, a także dla pacjentów chirurgicznych i oddziałów intensywnej terapii [53, 54, 58]. Niektóre badania potwierdzają dobrą tolerancję nawet przy stosowaniu 40 g dziennie u zdrowych osób dorosłych [41].

 

Podsumowanie

W obliczu dostępnych wyników badań wydaje się, że PHGG stanowi idealny błonnik w walce z zaparciami ze względu na bezpieczeństwo stosowania, wielokierunkowe oddziaływanie i łagodny sposób działania. Z tego powodu stanowi ciekawe uzupełniające rozwiązanie, które można zastosować u osób wymagających zwiększenia podaży błonnika w codziennej diecie.


Bibliografia

  1. Peery A.F., Crockett S.D., Barritt A.S. i wsp. Burden of Gastrointestinal, Liver, and Pancreatic Diseases in the United States. Gastroenterology 2015, 149(7): 1731–1741.e3.
  2. Suares N.C. i Ford A.C. Prevalence of, and risk factors for, chronic idiopathic constipation in the community: systematic review and meta-analysis. Am J Gastroenterol 2011, 106(9): 1582–91.
  3. Stewart W.F., Liberman J.N., Sandler R.S. i wsp. Epidemiology of constipation (EPOC) study in the United States: relation of clinical subtypes to sociodemographic features. Am J Gastroenterol 1999, 94(12): 3530–3540.
  4. Sandler R.S., Jordan M.C. i Shelton B.J. Demographic and dietary determinants of constipation in the US population. Am J Public Health 1990, 80(2): 185–189.
  5. Levy E.I., Lemmens R., Vandenplas Y. i wsp. Functional constipation in children: challenges and solutions. Pediatric Health Med Ther 2017, 8: 19–27.
  6. Bharucha A.E., Dorn S.D., Lembo A. i wsp. American Gastroenterological Association. American Gastroenterological Association medical position statement on constipation. Gastroenterology 2013, 144(1): 211–217.
  7. Daniluk J. Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny. Varia Medica 2018, 2(4): 286–296.
  8. Gastroenterology Organization Global Guidelines. Diet and the Gut. https://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/diet-and-the-gut/diet-and-the-gut-english. Dostęp maj 2021.
  9. Wojtasik A., Pietraś E. i Kunachowicz H. Błonnik pokarmowy. W: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. Jarosz M. i wsp. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH 2020, 148–170.
  10. Włodarek D. i Lange E. Klasyfikacja diet. W: Dietoterapia. pod red.: Włodarek D. i wsp. PZWL 2014, 188–191.
  11. Yoon S.J., Chu D.C., Raj Juneja L. Chemical and physical properties, safety and application of partially hydrolized guar gum as dietary fiber. J Clin Biochem Nutr 2008, 42(1): 1–7.
  12. Kapoor M.P., Sugita M., Fukuzawa Y. i wsp. Impact of partially hydrolyzed guar gum (PHGG) on constipation prevention: A systematic review and meta-analysis. Journal of Functional Foods 2017, 33: 52–66.
  13. Polymeros D., Beintaris I., Gaglia A. i wsp. Partially hydrolyzed guar gum accelerates colonic transit time and improves symptoms in adults with chronic constipation. Dig Dis Sci 2014, 59(9): 2207–14.
  14. Yamatoya K., Kuwano K., Suzuki J. i wsp. Effect of hydrolyzedguar gum on frequency and feeling of defecation in humans. J ApplGlycosci 1995, 42: 251–7.
  15. Giaccari S., Grasso G., Tronci S. i wsp. Partially hydrolyzed guar gum: a fiber as coadjuvant in the irritable colon syndrome. Clin Ter 2001, 152(1): 21–5. 
  16. Rao T.P. i Quartarone G. Role of guar fiber in improving digestive health and function. Nutrition 2019, 59: 158–169.
  17. Üstündağ G., Kuloğlu Z., Kirbaş N. i wsp. Can partially hydrolyzed guar gum be an alternative to lactulose in treatment of childhood constipation? Turk J Gastroenterol 2010y, 21(4): 360–4.
  18. Niv E., Halak A., Tiommny E. i wsp. Randomized clinical study: Partially hydrolyzed guar gum (PHGG) versus placebo in the treatment of patients with irritable bowel syndrome. Nutr Metab (Lond) 2016, 6; 13: 10. 
  19. Ohashi Y., Sumitani K., Tokunaga M. i wsp. Consumption of partially hydrolysed guar gum stimulates Bifidobacteria and butyrate-producing bacteria in the human large intestine. Benef Microbes 2015, 6(4): 451–5.
  20. Takahashi H., Wako N., Okubo T. i wsp.: Influence of partially hydrolyzed guar gum on constipation in women. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo) 1994, 40(3): 251-9.
  21. Okubo T., Ishihara N., Tahahashi H. i wsp. Effects of Partially Hydrolyzed Guar Gum Intake on Human Intestinal Microflora and Its Metabolism. Biosci. Biotech Biochem 1994, 58(8): 1364–1369.
  22. Carlson J., Gould T. i Slavin J. In vitro analysis of partially hydrolyzed guar gum fermentation on identified gut microbiota. Anaerobe 2016, 42: 60–66.
  23. Shulman R.J., Hollister E.B., Cain K. i wsp. Psyllium Fiber Reduces Abdominal Pain in Children With Irritable Bowel Syndrome in a Randomized, Double-Blind Trial. Clin Gastroenterol Hepatol 2017, 15(5): 712–719.e4. 
  24. Erdogan A., Rao S.S., Thiruvaiyaru D. i wsp. Randomised clinical trial: mixed soluble/insoluble fibre vs. psyllium for chronic constipation. Aliment Pharmacol Ther 2016, 44(1): 35–44. 
  25. Eswaran S., Muir J. i Chey W.D. Fiber and functional gastrointestinal disorders. Am J Gastroenterol 2013, 108(5): 718.
  26. McRorie J.W. i McKeown N.M. Understanding the physics of functional fibers in the gastrointestinal tract: an evidence-based approach to resolving enduring misconceptions about insoluble and soluble fiber. J Acad Nutr Diet 2017, 117: 251–64.
  27. El-Salhy M., Ystad S.O., Mazzawi T. i wsp. Dietary fiber in irritable bowel syndrome (Review). Int J Mol Med 2017, 40(3): 607–613.
  28. McRorie J. Clinical data support that psyllium is not fermented in the gut. Am J Gastroenterol 2013, 108(9): 1541. 
  29. van den Heuvel E.G., Wils D., Pasman W.J. i wsp. Short-term digestive tolerance of different doses of NUTRIOSE FB, a food dextrin, in adult men. Eur J Clin Nutr 2004, 58(7): 1046–55.
  30. Lefranc-Millot C., Guérin-Deremaux L., Wils D. i wsp. Impact of a resistant dextrin on intestinal ecology: how altering the digestive ecosystem with NUTRIOSE®, a soluble fibre with prebiotic properties, may be beneficial for health. J Int Med Res 2012, 40(1): 211–24.
  31. Collado Yurrita L., San Mauro Martín I., Ciudad-Cabañas M.J. i wsp. Effectiveness of inulin intake on indicators of chronic constipation; a meta-analysis of controlled randomized clinical trials. Nutr Hosp 2014, 1; 30(2): 244–52. 
  32. Micka A., Siepelmeyer A., Holz A. i wsp. Effect of consumption of chicory inulin on bowel function in healthy subjects with constipation: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Int J Food Sci Nutr 2017, 68(1): 82–89.
  33. Costabile A., Kolida S., Klinder A. i wsp. A double-blind, placebo-controlled, cross-over study to establish the bifidogenic effect of a very-long-chain inulin extracted from globe artichoke (Cynara scolymus) in healthy human subjects. Br J Nutr 2010, 104(7): 1007–17.
  34. Ramnani P., Gaudier E., Bingham M. i wsp. Prebiotic effect of fruit and vegetable shots containing Jerusalem artichoke inulin: a human intervention study. Br J Nutr 2010, 104(2): 233–40.
  35. Meksawan K., Chaotrakul C., Leeaphorn N. i wsp. Effects of Fructo-Oligosaccharide Supplementation on Constipation in Elderly Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Patients. Perit Dial Int 2016, 36(1): 60–66.
  36. Souza D.D.S., Tahan S., Weber T.K. i wsp. Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Parallel Clinical Trial Assessing the Effect of Fructooligosaccharides in Infants with Constipation. Nutrients 2018, 1; 10(11): 1602.
  37. Olesen M., Gudmand-Hoyer E. Efficacy, safety, and tolerability of fructooligosaccharides in the treatment of IBS. Am J Clin Nutr 2000, 72(6): 1570–5.
  38. Bouhnik Y., Achour L., Paineau D. i wsp. Four-week short chain fructo-oligosaccharides ingestion leads to increasing fecal bifidobacteria and cholesterol excretion in healthy elderly volunteers. Nutr J 2007, 5; 6: 42. 
  39. Buddington R.K., Williams C.H., Chen S.C. i wsp. Dietary supplement of neosugar alters the fecal flora and decreases activities of some reductive enzymes in human subjects. Am J Clin Nutr 1996 63(5): 709–16.
  40. Gibson G.R., Beatty E.R., Wang X. i wsp.: Selective stimulation of bifidobacteria in the human colon by oligofructose and inulin. Gastroenterology 1995, 108(4): 975–82.
  41. Takahashi H., Yang S.I., Hayashi C.H. i wsp. Effect of partially hydrolysed guar gum on fecal output in human volunteers. Nutr Res 1993, 13: 649–57.
  42. Patrick P.G., Gohman S.M., Marx S.C. i wsp. Effect of supplements of partially hydrolyzed guar gum on the occurrence of constipation and use of laxative agents. J Am Diet Assoc 1998, 98: 912–4.
  43. Slavin J. Fiber and prebiotics: mechanisms and health benefits. Nutrients 2013, 22; 5(4): 1417–35.
  44. Tuohy K.M., Kolida S., Lustenberger A.M. i wsp. The prebiotic effects of biscuits containing partially hydrolysed guar gum and fructooligosaccharides – a human volunteer study. Br J Nutr 2001, 86: 341–8.
  45. Velázquez M., Davies C., Marett R. i wsp. Effect of Oligosaccharides and Fibre Substitutes on Short-chain Fatty Acid Production by Human Faecal Microflora. Anaerobe 2000, 6(2): 87–92.
  46. Carding S., Verbeke K., Vipond DT. i wsp. Dysbiosis of the gut microbiota in disease. Microb Ecol Health Dis 2015, 2(26): 26191.
  47. Lach G., Schellekens H., Dinan T.G. i wsp. Anxiety, Depression, and the Microbiome: A Role for Gut Peptides. Neurotherapeutics 2018, 15(1): 36–59.
  48. Parisi G.C., Zilli M., Miani M.P. i wsp. Highfiber diet supplementation in patients with irritable bowel syndrome (IBS). Comparison between wheat bran diet and partially hydrolyzed guar gum (PHGG). Dig Dis Sci 2002, 47: 1697–704.
  49. Parisi G.C., Bottona E., Carrara M. i wsp. Treatment effects of partially hydrolyzed guar gum (PHGG) on symptoms and quality of life of patients with irritable bowel syndrome (IBS). A multicenter, randomized open trial. Dig Dis Sci 2005, 50: 1107–12.
  50. Giannini E.G., Mansi C., Dulbecco P. i wsp. Role of partially hydrolyzed guar gum in the treatment of irritable bowel syndrome. Nutrition 2006, 22: 334–42.
  51. Russo L., Andreozzi P., Zito F.P. i wsp. Partially hydrolyzed guar gum in the treatment of irritable bowel syndrome with constipation: effects of gender, age, and body mass index. Saudi J Gastroenterol 2015, 21(2): 104–10.
  52. Alam N.H., Meier R., Schneides H. i wsp. Partially hydrolysed guar gum-supplemented oral rehydration solution in the treatment of acute diarrhoea in children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000, 31: 503–7.
  53. Homman H.H., Kemen M., Fuessenich C. i wsp. Reduction in diarrhea incidence by soluble fiber in patients receiving total or supplemental enteral nutrition. J Parenter Enteral Nutr 1994, 18: 486–90.
  54. Rushdi T.A., Pichard C., Khater Y.H. Control of diarrhea by fiber-enriched diet in ICU patients on enteral nutrition: a prospective randomized controlled trial. Clin Nutr 2004, 23: 1344–52.
  55. Jenkins D.J., Leeds A.R., Slavin B. i wsp. Dietary fiber and blood lipids: reduction of serum cholesterol in type 2 hyperlipidemia by guar gum. Am J Clin Nutr 1979, 32: 16–8.
  56. Jenkins D.J., Goff D.V., Leeds A.R. i wsp. Unabsorable carbohydrates and diabetes: decreased post–prandial hyperglycemia. Lancet 1976, 2: 172–4.
  57. Yamatoya K., Sekiya K., Yamada H. Effects of partially hydrolyzed guar gum on postprandial plasma glucose and lipids levels in humans. J Jpn Soc Nutr Food Sci 1993, 46: 199–203.
  58. Anderson S.A., Fisher K.D. Talbot J.M. Evaluation of the health aspects of using partially hydrolyzed guar gum as a food ingredient Federation of American Societies for Experimental Biology, Bethesda, MD (1993), pp. 1–61.

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI