Żelazo jest jednym z najważniejszych pierwiastków, niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Jego główną funkcją jest branie udziału w produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów) i transport tlenu w organizmie. [1] Magazynowane jest w postaci hemosyderyny w szpiku kostnym, śledzionie i wątrobie. Żelazo wchodzi również w skład mioglobiny – białka mięśni, które pobiera z krwi tlen niezbędny do pracy mięśni. Co szczególnie istotne u dzieci, żelazo wpływa na rozwój układu nerwowego, między innymi wytwarzanie neurotransmiterów, a przez to funkcjonowanie pamięci. Niski poziom żelaza jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości, tzw. anemii. Przykładowo dzieci w wieku od 12 do 35 miesięcy niedokrwistość rozpoznaje się, gdy w badaniach laboratoryjnych hemoglobina wynosi poniżej <11,0 g/dl oraz dodatkowo stwierdzane jest obniżenie takich parametrów jak MCHC, MCH i/lub MCV.
Przyczyny niskiego żelaza u dziecka
Na niedobór żelaza najbardziej narażone są dzieci między 6. a 20. m.ż. oraz w okresie dojrzewania. Niedobór żelaza zagraża również m.in. wcześniakom, dzieciom z małą masą urodzeniową ciała i nasiloną lub przedłużają się żółtaczką poporodową.[2] Kolejnymi grupami narażonymi niski poziom żelaza są szybkorosnące dzieci, tzw. „niejadki”, miesiączkujące dziewczęta, dzieci z nadwagą, weganie oraz wegetarianie. Szczególne niebezpieczeństwo niesie niedobór żelaza u niemowląt. Do 6 miesiąca życia dziecko zdrowe, urodzone o czasie, korzysta z prenatalnie zgromadzonych zapasów i żelaza przyjmowanego wraz z mlekiem matki/mlekiem modyfikowanym. Po tym okresie konieczne jest dostarczanie żelaza wraz z pożywieniem i w razie potrzeby suplementacja tego pierwiastka.
POLECAMY
Inne przyczyny niedoboru żelaza u dzieci to:
- Celowe ograniczenie spożycia – zaburzenia odżywiania się, odchudzanie
- Zaburzenia wchłaniania – nawracające biegunki, celiakia, wady anatomiczne jelit, zakażenie Helicobacter pylori
- Nadmierna utrata żelaza – ostre lub przewlekłe krwawienia, krwawienie z przewodu pokarmowego, zarażenia pasożytami jelitowymi
Jak objawia się niedobór żelaza u dziecka?
Wśród objawów, które mogą sygnalizować niedobór żelaza u dziecka wymienia się:
- bladość skóry i śluzówek,
- łamliwość paznokci i włosów,
- intensywnie czerwony, wygładzony, niekiedy bolesny język,
- męczliwość, osłabienie,
- spaczony apetyt- na przykład na glinę, krochmal, kredę,
- upośledzone łaknienie u niemowląt,
- pogorszenie koncentracji u starszych dzieci[3].
Możliwe skutki niedoboru żelaza
Badania dowodzą, że niedokrwistość z powodu braku żelaza, szczególnie ta stwierdzona we wczesnym okresie życia, może powodować pogorszenie sprawności intelektualnej. Co więcej, dzieci te wykazują zaburzenia zachowania i gorsze wyniki w ocenie funkcji poznawczych w wieku szkolnym.[4] U niemowląt i dzieci do 5 roku życia niedobór żelaza może prowadzić również do zmniejszenia aktywności ruchowej oraz zwiększonej podatności na infekcje i inne choroby wieku dziecięcego. [5]
Leczenie niskiego żelaza u dziecka
Podstawowym badaniem potwierdzającym lub wykluczającym niedobór żelaza u dziecka jest zlecona przez lekarza morfologia krwi obwodowej. Na podstawie takich parametrów jak m.in. hemoglobina, stężenie ferrytyny i żelaza w surowicy, specjalista określi najbardziej prawdopodobną przyczynę niedoboru żelaza. Może zostać zalecone również wykonanie badania przesiewowego w kierunku celiakii, badanie moczu oraz badania obrazowe przewodu pokarmowego. Jeśli okaże się, że przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza, a nie występują objawy alarmujące, zleci leczenie doustnymi preparatami żelaza. Zalecana dobowa dawka żelaza wynosi najczęściej od 4 do 6 mg na kilogram masy ciała. Pierwszą poprawę można zauważyć już po 1-2 tygodniach leczenia, jednak powinno być ono kontynuowane jeszcze przez 3 miesiące po uzyskaniu odpowiednich wartości hemoglobiny i ferrytyny we krwi dziecka. [6]
Jak zapobiec niedoborowi żelaza u dziecka? Produkty spożywcze bogate w żelazo
Odpowiednie żywienie pełni niezwykle ważną rolę nie tylko w przypadku leczenia, ale również w profilaktyce niedoboru żelaza u dzieci. Po 6 miesiącu życia, czyli w momencie rozszerzania diety, w codziennym jadłospisie dziecka powinny znajdować bogate w żelazo pokarmy takie jak wątróbka, mięso wołowe, jagnięcina, drób, ryby i zółtka jaja. To właśnie w mięsie i produktach odzwierzęcych znajduje się najwięcej najlepiej przyswajalnego żelaza – hemowego. [7] Słabiej wchłanialne żelazo (niehemowe) obecne jest w warzywach liściastych, roślinach strączkowych, orzechach oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych. Co więcej, warto zadbać, aby dieta była bogata również w witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza.
- https://www.ump.edu.pl/media/uid/662d8f6e0204447b1fe3/21cb2c.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/52609,zelazo
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/235588,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza-u-dzieci
- https://www.ump.edu.pl/media/uid/662d8f6e0204447b1fe3/21cb2c.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/52609,zelazo
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/235588,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza-u-dzieci
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/235588,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza-u-dzieci
