Wyniki badań przeprowadzonych w ostatnich latach coraz częściej podkreślają dobroczynne właściwości kwasów tłuszczowych, odgrywających zasadniczą rolę dla zdrowia. Z żywieniowego punktu widzenia kwasy tłuszczowe są odpowiedzialne za prawidłowy przebieg wielu funkcji metabolicznych i strukturalnych, m.in. są składnikami budulcowymi błon komórkowych, biorą udział w transporcie witamin, regulują stężenie lipidów w osoczu krwi, a także biorą udział w syntezie hormonów steroidowych czy kwasu żółciowego [1].
Najlepiej poznanymi wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi są te pochodzące z rodziny omega-3 oraz omega-6, a ich działanie polega przede wszystkim na wpływie na prawidłowy rozwój płodu, dojrzewanie układu nerwowego i rozwój funkcji poznawczych. Wykazano na przykład, że spożywanie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) wspomaga rozwój mózgu oraz oczu u płodu, a także optymalny rozwój wzroku u niemowląt do 12. m.ż. Duże znaczenie mają również w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego, wykazując działanie regulujące ciśnienie tętnicze krwi, obniżające stężenie trójglicerydów, przeciwzakrzepowe, przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne oraz przeciwnowotworowe [2, 3].
| Zaburzenie | Badanie | Sugerowany mechanizm |
| Atrofia zapalna pochwy | in vivo na ludziach | mechanizm nie został do końca poznany, wprowadzona interwencja wywołała wzrost wskaźnika zdrowia pochwy, bez wpływu na wzrost poziomu krążących estrogenów |
| Hiperpigmentacja skóry | in vitro | zmniejszenie przebarwień poprzez hamowanie tyrozynazy, TRP-2 i MITF |
| Zakażenia ran | in vitro | obniżenie zdolności adhezji C. albicans w skórze i zapobieganie przyleganiu chorobotwórczych komórek drożdży |
| Infekcje bakteryjne | in vitro | bakteriobójcze działanie soli wapniowej PA na S. aureus i P. acnes |
| Hipercholesterolemia | in vivo na myszach | możliwe działanie mechanizmu związanego ze wzrostem LCAT* |
| Cukrzyca i choroby wątroby | in vivo na myszach | pobudzanie wychwytu glukozy i upośledzanie lipogenezy w wątrobie poprzez aktywację AMPk** i FGF-21*** w zależności od PPAR-α**** |
* LCAT – ascylotransferaza lecytynowo-cholesterolowa
** AMPk – kinaza aktywowana 5’AMP
*** FGF-21 – czynnik wzrostu fibroblastów 21
**** PPAR-α – receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów
Źródło: [13].
POLECAMY
Kwasy omega-7 – potencjał zdrowotny
Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-7, zwane również kwasami palmitoleinowymi, to rodzaj nienasyconych kwasów tłuszczowych. Stanowią grupę mało znanych jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Należą do nich kwas wakcenowy oraz oleopalmitynowy. Ich właściwości zdrowotne są stosunkowo mało znane w porównaniu z innymi kwasami tłuszczowymi, takimi jak kwasy omega-3 i omega-6, ale niektóre badania sugerują, że mogą one mieć korzystny wpływ na zdrowie [4, 5, 6].
Podstawowym źródłem pokarmowym kwasu wakcenowego jest nabiał – mleko, masło oraz tłuszcz wołowy. Wykazano, że może pozytywnie wpływać na płynność i selektywną przepuszczalność błon komórkowych, a także normalizację profilu lipidowego krwi, obniżając stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu oraz triglicerydów [7, 8, 9]. Kwas oleopalmitynowy (PA) z kolei bardzo rzadko występuje w pożywieniu. Głównym źródłem tego kwasu są ryby zimnowodne, a także orzechy makadamia oraz olej z rokitnika [10].
Yang i Kallio wykazali, że najbogatszym źródłem PA jest olej uzyskiwany z miąższu i skórki rokitnika (ok. 43% PA), natomiast nasiona wykazują bardzo niski poziom PA (< 0,5%) [13, 14].
W ostatnim czasie coraz więcej badań skupia się na wykazaniu korzystnych efektów zdrowotnych kwasów z rodziny omega-7. W tab. 1 przedstawiono wyniki badań z wykorzystaniem kwasu palmitooleinowego (PA).
Niektóre z dotychczas przeprowadzonych badań wskazują, że PA może brać udział w różnych mechanizmach wpływających na poprawę stanu skóry i błon śluzowych. Na przykład w badaniu, w którym kobietom cierpiącym na atrofię zapalną pochwy podawano doustnie 6 kapsułek będących źródłem olejów z całego owocu rokitnika zwyczajnego (zawierającego mieszaninę kwasów n-3, -6, -7 i -9) dwa razy dziennie przez 12 tygodni, wykazano znaczną poprawę u trzech z pięciu badanych, przy jednoczesnym braku wpływu na poziom krążących estrogenów [15]. W innych badaniach wzięto pod uwagę zdolność PA do hamowania melanogenezy, czyli syntezy komórek wytwarzających melaninę. Yoon et al. [16] próbowali określić aktywność hamującą PA w stosunku do kluczowych enzymów melanogennych (tyrozynaza, białko-1 związane z tyrozynazą (TRP-1), białko-2 związane z tyrozynazą (TRP-2) i czynnik transkrypcyjny związany z mikroftalminą - MITF) w mysich komórkach czerniaka. Wyniki wykazały, że PA przejawia działanie inhibicyjne w stosunku do tyrozynazy, TRP-2 i MITF, w związku z czym sugeruje się, że może stanowić potencjalny czynnik antymelanogenny i być skuteczny w zaburzeniach hiperpigmentacyjnych.
Obiecujące są wyniki badań, które wskazują, że roztwór PA stosowany na skórę w stężeniach powyżej 1,0 mg/ml skutecznie zapobiega adhezji patogennych komórek Candida albicans do izolowanych płatów warstwy rogowej naskórka ssaków. Ze względu na to potencjalne działanie PA jest włączany do profilaktyki medycznej infekcji ran i powłok cewników. Co ważne, nie wykazano takiego działania kwasów z rodziny omega-7 na bakterie Gram-ujemne [17].
Z kolei w badaniach przeprowadzonych na szczurach okazało się, że palmitoleinian może być równie skuteczny w redukcji poziomu cholesterolu w surowicy krwi, jak kwas linoleinowy [18]. Wykazano także, że 30-dniowa suplementacja PA prowadzi w porównaniu z grupą kontrolną do istotnego obniżenia stężenia trójglicerydów oraz frakcji LDL cholesterolu przy jednoczesnym wzroście stężenia frakcji cholesterolu HDL u osób z hiperlipidemią [19].
Olejek z rokitnika zwyczajnego (Hippophaë rhamnoides), będący bogatym źródłem kwasów omega-7, był tradycyjnie stosowany w Azji Środkowej w leczeniu stanów zapalnych narządów płciowych i macicy [20]. Co więcej, wyniki badań klinicznych wykazały korzystny wpływ nie tylko na wspomniany już poziom cholesterolu oraz poszczególnych lipoprotein w surowicy, ale również na terapię zespołu suchego oka, markerów stanu zapalnego śródbłonka oraz agregację płytek krwi [20]. W podwójnie ślepym, randomizowanym badaniu krzyżowym u kobiet cierpiących na zespół Sjögrena olejek z rokitnika zwyczajnego łagodził objawy związane z suchością błon śluzowych narządów płciowych [21]. Co więcej, wykazano również, że suplementacja oleju z rokitnika zwyczajnego może wykazywać korzystne efekty w łagodzeniu objawów zespołu suchego oka. W podwójnie ślepym, randomizowanym badaniu, kobiety i mężczyźni w wieku 20-75 lat spożywali 2 g oleju lub placebo dziennie przez 3 miesiące od jesieni do zimy. W grupie osób spożywających olej wykazano zdecydowanie niższy wzrost osmolarności filmu łzowego (przy czym hiperosmolarność jest głównym czynnikiem wywołującym objawy zespołu suchego oka), a także istotną różnicę w występowaniu zaczerwienienia i pieczenia oczu w porównaniu z grupą przyjmującą placebo [22].
Podsumowując, kwasy tłuszczowe z rodziny omega-7 w najbliższym czasie mogą zyskiwać coraz większe znaczenie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia wielu schorzeń. Niezbędne jest prowadzenie dalszych badań nad ich wpływem na organizm ludzki i nad mechanizmami działania w badaniach klinicznych.
Bibliografia dostępna u autorki.
