Niedobory pokarmowe – kiedy jesteśmy na nie narażeni?

Niedożywienie zgodnie z obiegową opinią kojarzone jest głównie z niedoborową masą ciała, zaburzeniami odżywiania oraz niskokaloryczną dietą. Należy jednak pamiętać, że niedożywienie może mieć również charakter jakościowy i wynikać z niedoboru konkretnego składnika odżywczego. Fakt prawidłowej masy ciała, a nawet jej nadmiaru nie świadczy o optymalnym stanie odżywienia. Osoba otyła również może borykać się z niedoborami na poziomie organizmu, czego odzwierciedleniem jest przykładowo niedokrwistość z niedoboru żelaza. Stan odżywienia to stan zdrowia wynikający ze zwyczajowego sposobu żywienia, przebiegu procesów trawienia, wchłaniania oraz wpływu na te procesy czynników patologicznych. W celu utrzymania zdrowia niezbędne jest dostarczenie wszystkich egzogennych składników odżywczych w codziennym jadłospisie. Niespełnienie powyższego warunku i obecność stanów chorobowych czy zespołu złego wchłaniania prowadzą nieuchronnie do rozwoju szeregu niedoborów pokarmowych.
Niedobory pokarmowe, nazywane czasem „ukrytym głodem”, urastają do rangi globalnej epidemii i stanowią spore wyzwanie dla przedstawicieli zdrowia publicznego. Szacuje się, że aż dwa biliony ludzi na świecie doświadcza niedoborów pokarmowych dotyczących głównie: żelaza, cynku, kwasu foliowego czy witaminy A [1]. Warto mieć na uwadze, że niedobory pokarmowe przez długi czas mogą pozostać nierozpoznane z uwagi na ich utajony przebieg. Opóźnia to, a jednocześnie utrudnia podjęcie decyzji o odpowiednim wsparciu żywieniowym czy suplementacji diety deficytowym składnikiem [2]. Dlatego istotne jest bilansowanie codziennej diety nie tylko w kontekście podaży makroskładników, ale również mikroskładników, takich jak żelazo, wapń, magnez czy selen. W celu rozpoznania niedoborów pokarmowych przydatne mogą okazać się testy biochemiczne oceniające w surowicy krwi stężenie prealbumin, białka wiążącego retinol, całkowitej liczby limfocytów oraz wskaźników wysycenia organizmu witaminami i składnikami mineralnymi [2]. Ponadto niezwykle istotna jest diagnostyka niedoborów pokarmowych w grupach szczególnie wrażliwych. Mowa tutaj o kobietach w ciąży, u których zapotrzebowanie tkanek na składniki odżywcze znacząco wzrasta, co ma związek z dynamicznie rozwijającym się płodem i tkankami matczynymi. Kolejną grupą są dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju psychofizycznego oraz osoby w wieku podeszłym, u których z uwagi na zaawansowane procesy inwolucji starczej duże znaczenie przypisuje się prawidłowej podaży kluczowych makro- i mikroskładników [3]. Nie należy również zapominać o chorobach przewodu pokarmowego, które w istotny sposób determinują wchłanianie i biodostępność składników. W grupie ryzyka są pacjenci z chorobą trzewną (celiakią), nieswoistymi chorobami zapalnymi 
jelit, chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, pacjenci po zabiegach bariatrycznych czy z zespołem złego wchłaniania, np. w wyniku popromiennego zapalenia jelit. 
Warto przyjrzeć się bliżej manifestacjom klinicznym poszczególnych niedoborów pokarmowych (tabela 1).

Tabela 1. Niedobory pokarmowe – diagnostyka i objawy kliniczne [4]