Gazy jelitowe: dyskretne i ulotne problemy w gastroenterologii (cz. 2)

Gaz jelitowy odpowiada za kilka objawów klinicznych ze strony przewodu pokarmowego, co zasygnalizowano już w odpowiednich fragmentach pierwszej części tekstu pracy. Skrótowo – dla przypomnienia – opisane są poniżej podstawowe objawy. Odbijanie to wsteczne wydalanie gazu przez usta. Zespół magenblase jest definiowany jako uczucie pełności i wzdęcia złagodzone przez odbijanie.

Badania manometryczne w erukcji wykazują zmniejszone napięcie dolnego zwieracza przełyku, po którym następuje rozluźnienie górnego zwieracza przełyku. Wzdęcia (niekiedy z rozdęciem brzucha) z kolei łagodzone są przez wolicjonalne lub mimowolne uwolnienie gazu z odbytu. Badania manometryczne podczas wzdęć wykazują propagowane skurcze okrężnicy ze zwiększonym ciśnieniem w odbycie i wczesną relaksacją odbytu [3, 6, 7]. Zakłada się, że wzdęcia zgłaszane są jako negatywne odczucie przez około 15,9% populacji. Wzdęcia są częstsze u kobiet (19,2%) niż u mężczyzn (10,5%). Inne objawy doświadczane przez pacjentów z dolegliwościami związanymi z gazami to: ból brzucha, cuchnący oddech, anoreksja, wczesna sytość, nudności, głośne kruczenie (burczenie) i dysfunkcja jelit.

Do najczęstszych przyczyn doprowadzających do wymienionych powyżej dolegliwości klinicznych związanych ze zwiększeniem objętości gazów jelitowych prowadzić mogą różne sytuacje egzogenne i endogenne. Do przyczyn tych należą m.in. aerofagia, zmiany w częstości oddawanego gazu, zespół SIBO i IMO, stres, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego [39, 40].

Aerofagia

Niektórzy pacjenci narzekają na nadmierne odbijanie i zarzucanie treści pokarmowej do jamy ustnej z powodu – jak to podają – nielimitowanej produkcji gazów w żołądku. W rzeczywistości ci pacjenci nieumyślnie połykają powietrze, które akumuluje się w żołądku i jest uwalniane podczas odbijania, któremu może towarzyszyć zarzucanie pokarmu, czyli erukcja (ang. eructation). Pacjent odczuwa wtedy ulgę i satysfakcję, że tego typu reakcjami obronnymi potrafi sam zmniejszyć odczucie dyskomfortu brzusznego. Często proces jest wyzwalany przez podstawowe zmiany dyspeptyczne, jak np. uczucie pełności w nadbrzuszu po spożyciu nadmiernej ilości pokarmów. Właśnie ta pełność poposiłkowa (ang. postprandial fullnes) jest interpretowana przez pacjentów błędnie jako nadmiar gazu w żołądku. Podczas powtarzalnych i nieefektywnych aktów odbijania powietrze wprowadzone do żołądka na drodze np. aerofagii nie uwalnia się z niego. Ta błędna postawa, wzmacniana dodatkowo podczas powtarzających się nieefektywnych napadów odbijania, jest bardzo dokuczliwa. U części pacjentów dobre i jasne wytłumaczenie może powodować nawet ustąpienie procesu odbijania czy erukcji (lub też ruminacji), lecz u niektórych mogą być włączone mechanizmy psychologiczne wyzwalające po jakimś czasie objawy psychosomatyczne [28].

Oddawanie gazów (flatus – wonne, źle pachnące wiatry)

U takich pacjentów obserwuje się oddawanie dużych objętości wonnego gazu przez odbyt. Ewakuacja gazu zależy wtedy od objętości produkcji gazu przez bakterie jelita grubego w procesie fermentacji. Fermentacji podlegają niezaabsorbowane części pokarmu dochodzące do okrężnicy. Stąd objętość gazu zależy od diety. I najczęściej ludzie wiedzący po jakich pokarmach ma to miejsce (na przykład po zjedzeniu fasoli) ograniczają ich spożywanie, by nie mieć tej nieprzyjemnej dolegliwości związanej z nadmierną ilością flatus. Ilość gazu zależy także od składu ilościowego i jakościowego mikrobioty w jelicie grubym, która jest na ogół [8, 19] stała u każdego człowieka, lecz bardzo różnorodna pomiędzy rasami i kontynentami. Ten stan różnorodności pomiędzy ludźmi jest już teraz bezsprzecznie dowiedziony. A owa różnorodność bakterii sprawia, że niektórzy ludzie są bardziej skłonni do nadmiernej produkcji gazu i jego ewakuacji. Tacy ludzie nie rozwijają objawów brzusznych, chyba że mają towarzyszący ZJN. Ponieważ także zdrowi wydzielają niekiedy zbyt duże ilości gazu, należ...