Dieta i suplementacja w nieswoistych chorobach zapalnych jelit w świetle aktualnej wiedzy naukowej

Etiopatogeneza nieswoistych chorób zapalnych jelit

Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne odgrywają szczególnie istotną rolę w rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna. Najczęściej opisywanym genem jest NOD2/CARD15, którego mutacje (najczęściej: Leu1007fsinsC, Arg702Trp, Gly908Arg) są silnie skorelowane z ryzykiem rozwoju ChLC, szczególnie u osób rasy kaukaskiej [1]. U nosicieli dwóch zmutowanych alleli ryzyko zachorowania na ChLC może być nawet 20-krotnie wyższe niż w populacji ogólnej [2].
W przypadku WZJG wpływ czynników genetycznych jest mniej wyraźny, choć opisano związki z regionami HLA, zwłaszcza HLA-DRB1*01:03 oraz innymi genami zaangażowanymi w regulację odpowiedzi immunologicznej [3].

Mikrobiota jelitowa

Zaburzenia mikrobiomu jelitowego (tzw. dysbioza) są dobrze udokumentowane w IBD. U chorych na ChLC obserwuje się spadek liczebności bakterii korzystnych, takich jak Faecalibacterium prausnitzii oraz zwiększenie ilości patogennych szczepów, zwłaszcza Escherichia coli o właściwościach adhezyjno-inwazyjnych (AIEC) [4]. Zmniejszona produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), głównie maślanu, sprzyja utracie integralności bariery jelitowej i aktywacji odpowiedzi zapalnej [5].

Układ immunologiczny

Zarówno ChLC, jak i WZJG są związane z nieprawidłową aktywacją układu odpornościowego wobec antygenów mikrobioty jelitowej. W ChLC dominuje odpowiedź Th1 i Th17 z nadprodukcją cytokin, takich jak TNF-α, IL-6, IL-12, IL-17, IL-23. Natomiast w WZJG przeważa odpowiedź Th2-podobna, z istotną rolą IL-5 i IL-13 [6, 7]. Zaburzenie równowagi pomiędzy komórkami efektorowymi a regulatorowymi (Treg) przyczynia się do przewlekłego stanu zapalnego.

Czynniki środowiskowe

Do najważniejszych środowiskowych czynników ryzyka rozwoju IBD zalicza się:

• dietę zachodnią – wysokoprzetworzona, bogata w tłuszcze nasycone, cukry proste i uboga w błonnik koreluje z wyższym ryzykiem zachorowania [8];
• palenie tytoniu – zwiększa ryzyko ChLC i pogarsza jego przebieg, natomiast w WZJG wykazuje działanie protekcyjne [9];
• antybiotykoterapię we wczesnym dzieciństwie, cesarskie cięcie i zbyt krótki okres karmienia piersią, które mogą negatywnie wpływać na rozwój mikrobioty jelitowej, zmniejszając jej różnorodność, co jest jednym z czynników etiopatogenetycznych rozwoju NChZJ [10];
...