Dieta w chaosie – o anarchii żywieniowej

Anarchia żywieniowa, chaos żywieniowy

Współczesny styl życia, zdominowany przez pośpiech, natłok obowiązków i nieustanny brak czasu, w istotny sposób wpływa na nasze nawyki żywieniowe. Coraz częściej obserwuje się zjawisko określane publicystycznie mianem anarchii żywieniowej, zwanej również chaosem żywieniowym (ang. chaotic eating, disordered eating behaviors, irregular meal patterns), polegające na braku stałej struktury i regularności w sposobie odżywiania. Charakteryzuje się ono zastępowaniem regularnych, pełnowartościowych posiłków przypadkowymi przekąskami, jedzeniem w pośpiechu, nieregularnością oraz brakiem kontroli nad tym, co i kiedy trafia na talerz. Takie podejście, pozbawione jakiejkolwiek struktury i planu, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Należy podkreślić, że nie jest to formalna jednostka chorobowa, jednak takie zachowania mogą stanowić czynnik ryzyka prowadzący do rozwoju zaburzeń metabolicznych, problemów psychicznych, a w konsekwencji również do pełnoobjawowych zaburzeń odżywiania.
Celem niniejszego artykułu jest omówienie potencjalnych skutków zdrowotnych chaosu żywieniowego oraz możliwości przeciwdziałania temu zjawisku w kontekście współczesnych wyzwań związanych z prawidłowym odżywianiem.

Niespecyficzne zaburzenia odżywiania

Oprócz tak zwanych „klasycznych” zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja (anorexia nervosa – AN) czy bulimia (bulimia nervosa – BN), istnieje również szereg innych, mniej rozpowszechnionych problemów. Należą do nich m.in. zaburzenie z napadami objadania się, zespół nocnego jedzenia, pica, zespół przeżuwania, a także zaburzenia, które nie zostały ujęte w żadnej oficjalnej klasyfikacji, jak np. bigoreksja, ortoreksja, pregoreksja czy diabulimia. W pracy klinicznej specjaliści najczęściej korzystają z klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5), którego piąta edycja została opublikowana w 2013 r. Starszym, choć rzadziej stosowanym systemem, jest Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO), obowiązująca w Polsce od 1996 r. W DSM-5 zaburzenia odżywiania opisano szczegółowo – podano ich kryteria diagnostyczne, objawy, częstość występowania oraz powiązane problemy kliniczne. Z kolei w ICD-10 znajdują się one w kategorii „Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania”, w części poświęconej „Zaburzeniom odżywiania i czynnikom fizycznym”, jednak opisano je w znacznie bardziej ogólny sposób niż w DSM [1].
Oprócz opisanych wcześniej zaburzeń odżywiania, w literaturze wymienia się również inne nieprawidłowe zachowania żywieniowe....