Dieta i suplementacja w budowaniu odporności

Wprowadzenie

Odporność organizmu człowieka kształtuje niezwykle złożona sieć mechanizmów, która warunkuje nie tylko ochronę przed infekcjami, lecz także utrzymanie równowagi wewnętrznej i tolerancji wobec własnych antygenów. Układ odpornościowy składa się z elementów wrodzonych (np. makrofagi, granulocyty, bariery śluzówkowe) oraz nabytych (limfocyty B i T, przeciwciała) [1].
Ich wzajemna współpraca decyduje o efektywności odpowiedzi immunologicznej. Współczesne wyniki badań dowodzą, że styl życia, w tym sposób żywienia, poziom aktywności fizycznej, stres czy rytm snu, odgrywa istotną rolę w kształtowaniu prawidłowej odpowiedzi immunologicznej. Równocześnie coraz większą uwagę zwraca się na rolę mikrobioty jelitowej jako kluczowego modulatora odporności, a także na możliwość wykorzystania immunonutrientów w prewencji i terapii zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego. Zaburzenia któregokolwiek z tych elementów mogą prowadzić do upośledzenia odpowiedzi immunologicznej, zwiększając podatność na infekcje, a nawet na niektóre choroby nowotworowe [2].

Ocena statusu odporności − podejście interdyscyplinarne

W codziennej praktyce dietetycznej i medycznej ocena odporności wymaga szerokiego spojrzenia. Kluczowym krokiem jest szczegółowy wywiad obejmujący częstość, rodzaj i przebieg infekcji (np. infekcje przewlekłe, częste anginy, zapalenia płuc), a także przyjmowane leki (zwłaszcza immunosupresyjne). Dodatkowo należy zebrać informacje o stylu życia pacjenta – jakości snu, poziomie stresu, aktywności fizycznej, środowisku domowym i zawodowym. Układ odpornościowy nie działa w próżni – jego prawidłowe funkcjonowanie zależy od współdziałania szeregu układów i czynników środowiskowych, co przedstawiono w tabeli 1 [3].
Ocena statusu odporności w idealnym schemacie powinna więc łączyć perspektywę:

• lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (wykluczenie poważnych niedoborów odporności),
• dietetyka (ocena ryzyka żywieniowego i stanu mikrobioty jelitowej),
• psychologa (stres, depresja, zaburzenia snu),
• fizjoterapeuty lub trenera (aktywność fizyczna).
   

Takie podejście sprzyja identyfikacji wszystkich czynników mogących wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego i pozwala opracować skuteczny, indywidualny plan interwencji dietetycznej oraz stylu życia [8]. 

Profilaktyka odporności – fundament zdrowia

Obecnie nie ma wątpliwości, że niedobory żywieniowe mogą zaburzać odporność zarówno wrodzoną, jak i nabytą, zwiększając ryzyko infekcji i pogarszając ich przebieg [9]. Współczesne wytyczne towarzystw naukowych podkreślają rolę diety bogatej w składniki odżywcze, higienicznego stylu życia oraz odpowiednio dobranej suplementacji (w przypadku stwierdzonych niedoborów) dla wspierania odporności [10].

Dieta

Zalecenia dietetyczne (np. WHO, ESPEN) podkreślają znaczenie diety śródziemnomorskiej, bogatej w warzywa i owoce (minimum 400 g dziennie), w pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby morskie, nasiona roślin strączkowych, orzechy i oliwę z oliwek [11]. Te grupy produktów dostarczają witamin antyoksydacyjnych (A, C, E), polifenoli, błonnika oraz niezbędnych składników mineralnych (cynk, selen, żelazo), które są krytyczne dla prawidłowej aktywności komórek immunologicznych [12].
Szczególną rolę przypisuje się witaminie D, której deficyty są powiązane ze wzrostem częstości infekcji górnych dróg oddechowych i gorszą odpowiedzią na szczepienia [13]. Warto również pamiętać o ogr...