Badania laboratoryjne wykonywane u dzieci często charakteryzują się odmiennością diagnostyczną i interpretacyjną w porównaniu z badaniami u osób dorosłych. Każda grupa wiekowa stanowi odrębny problem kliniczny i laboratoryjny. Rozwój fizjologiczny, sposób odżywiania, okresy intensywnego wzrostu, okres dojrzewania płciowego to duże wyzwanie dla laboratoriów medycznych, a interpretacja wyników badań laboratoryjnych u noworodków, niemowląt i dzieci starszych powinna uwzględniać zmiany związane z rozwojem dziecka.
Badania u dzieci zdrowych nie są powszechnie wykonywane w laboratoriach medycznych. Nadal dla wielu parametrów trudne jest ustalenie wartości prawidłowych w podziale na wąskie grupy wiekowe i płeć, szczególnie dla dzieci do czwartego roku życia. Wymagałoby to pobrania materiału, w tym często krwi żylnej, co wiąże się z wieloma problemami etycznymi i prawnymi. Pozostaje także niepewność, czy wiek chronologiczny dziecka jest właściwym punktem odniesienia przy wyborze wartości prawidłowych.
Tabela 1. Zakresy wartości prawidłowych morfologii krwi obwodowej w okresie od urodzenia do wieku dorosłego
(według D. Provan i wsp., Hematologia kliniczna, PZWL 2006)
POLECAMY
Wiek | Hb (g/dl) | MCV (fl) | Neutrofile (109/l) | Limfocyty (109/l) | Płytki (109/l) |
Narodziny | 14,9–23,7 | 100–125 | 2,7–14,4 | 2–7,3 | 150–450 |
2 tygodnie | 13,4–19,8 | 88–110 | 1,5–5,4 | 2,8–9,1 | 170–500 |
2 miesiące | 9,4–13,0 | 84–98 | 0,7–4,8 | 3,3–10,3 | 210–650 |
6 miesięcy | 10,0–13,0 | 73–84 | 1–6 | 3,3–11,5 | 210–560 |
Rok | 10,1–13,0 | 70–82 | 1–8 | 3,4–10,5 | 200–550 |
2–6 lat | 11,5–13,8 | 72–87 | 1,5–8,5 | 1,8–8,4 | 210–490 |
6–12 lat | 11,1–14,7 | 76–90 | 1,5–8 | 1,5–5 | 170–450 |
Dorośli mężczyźni | 12,1–16,6 | 77–92 | 1,5–6 | 1,5–6 | 180–430 |
Dorosłe kobiety | 12,1–15,1 | 77–94 | 1,5–6 | 1,5–6 | 180–430 |
U dwudniowego dziecka urodzonego przedwcześnie i dwudniowego dziecka urodzonego o czasie wartości referencyjne wielu badań mogą być całkowicie odmienne. Wiele składników oznaczanych we krwi obwodowej ulega wahaniom na skutek stresu porodowego. Przykładem może być wyższe stężenie białka ostrej fazy CRP u dzieci urodzonych naturalnie w porównaniu z dziećmi urodzonymi przez cesarskie cięcie.
Badania laboratoryjne u dzieci często są wykonywane w mniejszej objętości materiału biologicznego (krew, surowica, osocze). Szczególnie dotyczy to noworodków, w tym wcześniaków o niskiej wadze urodzeniowej. Niektóre badania wykonuje się wyłącznie na potrzeby oddziałów neonatologicznych i niemowlęcych lub oddziałów specjalistycznych, w tym onkologii dziecięcej.
Często dla rodziców dużym problemem jest pobranie próbki moczu u małego dziecka. Dzieci wydalają znacznie mniejsze objętości moczu niż osoby dorosłe. Prawidłowa objętość u osoby dorosłej to ok. 1,5 l na dobę. Noworodek wydala do 400 ml moczu na dobę, a dziecko do piątego roku życia – średnio do 700 ml moczu. Sprawia to określone trudności w pozyskaniu próbki (u małych dzieci pomocne są specjalne woreczki możliwe do zakupienia w aptece, inne dla dziewczynek i dla chłopców), a tym samym wykonywanie badań w laboratorium. Szczególnie jeżeli badania należy wykonać w moczu z dobowej zbiórki.
Ze względu na ograniczenia tego artykułu omówię różnice wartości prawidłowych wieku dziecięcego dla najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Należy pamiętać, że wartości referencyjne są uzależnione od metody i/lub analizatora i w zależności od laboratorium mogą się różnić.
Morfologia krwi obwodowej
Tabela 2. Zakresy wartości referencyjnych cholesterolu całkowitego i cholesterolu HDL w zależności od wieku (według A. Dembińska-Kieć i wsp., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner 2017)
Wiek | Cholesterol całkowity (mmol/l) | Cholesterol HDL (mmol/l) |
Do 1. r.ż | 1,71–5,91 | 0,32–1,77 |
1–4 lata | 0,82–1,56 | |
4–13 lat | 0,90–1,79 | |
13–19 lat | 0,81–1,77 | |
1–19 lat | 2,88–5,23 |
W pierwszych tygodniach życia hemoglobina i hematokryt są wyższe niż w późniejszym okresie życia. Jest to efekt warunków życia płodowego i niedotlenienia, a tym samym zwiększonej syntezy erytropoetyny wpływającej na większą syntezę hemoglobiny. Dziecko rodzi się z nadkrwistością i stan ten wyrównuje się samoistnie w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia. Wówczas stwierdza się niedokrwistość w porównaniu z wartościami u osób dorosłych. Krwinki dziecka zwykle są większe (makrocytoza). Cecha ta zanika po sześciu miesiącach życia, wówczas gdy hemoglobinę płodową HbF zastępuje hemoglobina A. W momencie urodzenia dziecka HbF stanowi 75% całkowitej hemoglobiny, w piątym miesiącu życia – 10%, w pierwszym roku – 2% i poniżej 1% w okresie późniejszym. Do okresu pokwitania utrzymują się także niższe poziomy hemoglobiny.
Dodatkowo do 12. miesiąca życia zwykle jest obniżony poziom żelaza, które jest zużywane przez powiększone krwinki, a ponadto jego podaż w pokarmach jest zbyt mała. Dolna granica wartości dla ferrytyny w pierwszym roku życia stanowi 50% dolnej granicy dla 12. roku życia.
Najważniejsze różnice dotyczą procentowego udziału krwinek białych. U niemowląt i małych dzieci (do czwartego roku życia) jest więcej limfocytów niż granulocytów.
Liczba płytek krwi w dolnych zakresach wartości prawidłowych jest podobna jak u osób dorosłych – większą zmienność obserwuje się w zakresie górnej granicy. Znaczący spadek liczby płytek krwi występuje od czwartego roku życia do końca okresu dzieciństwa.
Białko całkowite i albuminy
Poziom białka całkowitego zależy od stężeń poszczególnych frakcji białkowych. W związku z przesunięciem płynów, głównie osocza, w pierwszych dniach życia dziecka wartość białka jest niższa niż u dzieci starszych i dorosłych. Wpływa na to także niski poziom albumin związany z niedojrzałością wątroby i niską syntezą oraz spadający poziom gamma-globulin jako efekt wyczerpywania się przeciwciał matczynych i rozpoczęcia produkcji przeciwciał przez dziecko.
Bilirubina całkowita
W wyniku nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych, nieefektywnej erytropoezy i ze względu na niedojrzałość komórki wątrobowej następuje nieprawidłowy metabolizm bilirubiny. Efektem tego jest fizjologiczna żółtaczka noworodków występująca między drugą a siódmą dobą życia. U zdrowego noworodka po kilku dniach od narodzin enzymy odpowiedzialne za przemiany bilirubiny podejmują działanie i objawy ustępują.
Tabela 3. Zakresy wartości referencyjnych ALP w zależności od wieku (według A. Dembińska-Kieć i wsp. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner 2017)
Wiek chłopców | ALP (U/l) | Wiek dziewcząt | ALP (U/l) |
do 1. r.ż. – 150–550 |
1–2 lata | 150–350 | 1–2 lata | 150–400 |
2–12 lat | 150–350 | 2–10 lat | 150–400 |
12–14 lat | 150–490 | 10–13 lat | 150–430 |
12–18 lat | 100–200 | 13–18 lat | 50–150 |
Cholesterol całkowity
Brakuje danych dotyczących stężenia cholester...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej,
- Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma,
- Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online,
- Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK...
- ...i wiele więcej!