W sporcie w zależności od intensywności wysiłku fizycznego i angażowania specyficznych włókien mięśniowych wyróżnia się dyscypliny siłowe (podnoszenie ciężarów), szybkościowe (biegi sprinterskie na 100 lub 400 m, skoki narciarskie) oraz wytrzymałościowe (biegi maratońskie, triathlon, kolarstwo szosowe). Zaznaczyć trzeba, że wiele dyscyplin sportu wymaga wykorzystania co najmniej dwóch, a niekiedy wszystkich powyższych cech motorycznych (np. gry zespołowe) [1]. Niezależnie od intensywności podejmowanej aktywności fizycznej organizm człowieka wymaga dostaw odpowiednich substratów energetycznych. Uniwersalnym związkiem chemicznym odpowiedzialnym za dystrybucję energii w komórkach jest adenozyno-5′-trifosforan (ATP).
Wytwarzanie tej substancji może odbywać się na drodze kilku procesów metabolicznych. W przypadku dyscyplin wytrzymałościowych dominują szlaki metaboliczne oparte na przemianach tlenowych, czyli aerobowych. Ich przewaga nad procesami beztlenowymi (anaerobowymi), polega na pozyskiwaniu energii przez długi czas, niekiedy nawet przez kilka lub kilkadziesiąt godzin, jak w przypadku ultramaratonów [2]. Ponadto bilans energetyczny z przemian jednej cząsteczki glukozy jest znacznie bardziej korzystny podczas szlaków tlenowych, tj. 36 cząsteczek ATP względem jedynie
2 cząsteczek ATP netto dla przemian beztlenowych (tabela 1). Sportowcy wytrzymałościowi mają jeszcze jedną korzyść metaboliczną nad dyscyplinami siłowymi i szybkościowymi, a mianowicie możliwość pozyskiwania energii w trakcie utleniania kwasów tłuszczowych [3]. To daje sposobność otrzymywania nawet kilkuset cząsteczek ATP z jednej molekuły triglicerydu. Dla przykładu tristearynian glicerolu, składnik tłuszczów zwierzęcych, pozwala pozyskać aż 460 cząsteczek ATP (tabela 1).
Substrat energetyczny | Przemiany tlenowe | Przemiany beztlenowe |
glukoza | 36 | 2 |
alanina przekształcona w glukozę | 26 | - |
glicerol | 22 | - |
kwas palmitynowy | 130 | - |
kwas stearynowy | 146 | - |
stearynian glicerolu (s... |
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej,
- Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma,
- Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online,
- Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK...
- ...i wiele więcej!