Refluks u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Refluks u małych dzieci

Refluks żołądkowo-przełykowy to mimowolne zarzucanie treści żołądka do przełyku i jest jednym z czynnościowych zaburzeń przełyku. O chorobie refluksowej przełyku mówimy, gdy występują objawy i zmiany morfologiczne w następstwie patologicznego refluksu żołądkowo-przełykowego.

Refluks u małych dzieci w większości przypadków nie jest objawem choroby. Każdemu niemowlakowi zdarza się ulać mleko po jedzeniu. Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci nawet do 18 miesiąca życia jest fizjologią i spowodowany jest anatomiczno-motoryczną niedojrzałością przewodu pokarmowego. Szacuje się, że występuje on nawet u połowy niemowląt. Jeśli dziecko prawidłowo przybiera na wadze, nie ma innych objawów, które mogłyby sugerować chorobę – nie ma powodów do niepokoju.

Przełyk u dzieci do pierwszego roku życia jest bardzo krótki, a kąt między przełykiem a żołądkiem jest mniejszy niż u osób dorosłych, co sprzyja ulewaniu. Co więcej, występowaniu refluksu sprzyja również leżąca pozycja ciała, w której to małe dzieci przebywają większość czasu. Zazwyczaj pojawia się on po posiłku i co ważne – nie występuje podczas snu.¹ O refluksie patologicznym mówimy, gdy pojawia się niezależnie od przyjmowanych posiłków lub gdy występuje w czasie snu. Taka sytuacja powinna skłonić rodziców do wizyty u lekarza pediatry.

Objawy refluksu i choroby refluksowej przełyku u dzieci

U małych dzieci do 2 roku życia poza ulewaniem mogą występować nudności, wymioty, częste odbijania oraz ból w nadbrzuszu. W niektórych przypadkach mogą pojawić nietypowe objawy takie jak ogólna niechęć do jedzenia lub chrypka.² W przebiegu choroby refluksowej przełyku często występują symptomy ze strony układu oddechowego. Mogą to być nawracające zapalenia uszu, gardła, krtani i oskrzeli.³ Wśród objawów, które sugerują chorobową przyczynę ulewania i powinny skłonić do zgłoszenia się do lekarza wymienia się m.in.:

• Krwawienie z przewodu pokarmowego.
• Wymioty chlustające.
• Wymioty z zawartością żółci, krwi.
• Zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu.
• Biegunka lub zaparcia.
• Gorączka.
• Powiększenie wątroby/śledziony.⁴

U starszych dzieci i dorosłych typowym objawem choroby refluksowej przełyku są zaburzenia połykania, zgaga, zarzucanie kwaśnej treści żołądka do przełyku oraz ból odczuwany podczas przełykania. Może występować również nieprzyjemny zapach z ust, duszący kaszel i kołatanie serca. Występowanie refluksu u starszych dzieci wymaga zaawansowanego leczenia, aby nie doszło do powikłań. 

Przyczyny refluksu u dzieci

Choć w większości przypadków obecność niewielkiego refluksu żołądkowo-przełykowego u małych dzieci jest fizjologią, może być on także spowodowany różnymi stanami patologicznymi i chorobami. Czasem źle prowadzona, niekontrolowana astma może upośledzać funkcjonowanie połączenia przełykowo-żołądkowego, a tym samym prowadzić do wystąpienia refluksu. Predysponującymi czynnikami do wystąpienia refluksu są również zaburzenia hormonalne, otyłość oraz cukrzyca.⁵ Refluks żołądkowo-przełykowy może być także wywołany przez różne stany patologiczne i choroby, m.in.:

• Przepuklina wślizgowa przepony.
• Choroby neurologiczne.
• Stan po operacji atrezji przełyku.
• Przerostowe zwężenie odźwiernika.
• Choroby płuc – mukowiscydoza, dysplazja oskrzelowo-płucna.⁶

Leczenie refluksu u dzieci – co na refluks u dziecka?

Leczenie refluksu i choroby refluksowej przełyku u dzieci zależne jest od wieku i występujących objawów. Podstawę terapii stanowi modyfikacja diety oraz zmiana stylu życia, również w przypadku refluksu fizjologicznego. Jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym, można do niego dodać substancje zagęszczające pokarm, przez co częstość wymiotów może ulec zmniejszeniu.  U niektórych niemowląt przyczyną refluksu jest alergia na białko krowie. W takiej sytuacji pomóc mogą hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy białka.⁷

 Niezwykle istotna jest również pozycja dziecka przy karmieniu (należy unikać odgięciowego ustawienia główki) oraz pozycja, w jakiej dziecko jest kładzione w łóżeczku. Pozycja na plecach z uniesieniem główki może nasilać objawy refluksu. Jeśli dziecko jest cały czas obserwowane, można położyć je na brzuszku lub lewym boku. Po karmieniu dziecka przez 30 minut warto nosić je w pozycji pionowej. Jeśli jednak takie zmiany nie są skuteczne, lekarz może zalecić przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej, które zmniejszają kwaśność w żołądku.⁸

Starsze dzieci w celu zmniejszenia objawów refluksu powinny unikać czekolady, ostrych przypraw i kofeiny. Zabronione jest również spożywanie fast-foodów, produktów ciężkostrawnych i picie napojów gazowanych. Posiłki w ciągu dnia powinny być przyjmowane regularnie, o określonej porze. Jeśli dziecko jest otyłe, konieczne jest zrzucenie nadmiaru kilogramów.

Jeśli jednak podejrzewana jest choroba refluksowa przełyku, a leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, konieczne może okazać się wykonanie badań pomocniczych, m.in. 24-godzinne badanie pH-metryczne oraz badanie RTG klatki piersiowej. Czasem jedynym skutecznym rozwiązaniem bywa operacja. Najczęściej wykonywany jest tzw. zabieg Nissena.

Bibliografia:

1. Czerwionka-Szaflarska, M., & Romańczuk, B. (2010). Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 4, No. 1, pp. 26-31)., https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10103
2. Piasecka, A., & Iwanczak, B. (2006). Gastroesophageal Reflux Disease in Children-Symptoms from Respiratory and Circulatory System. Advances in Clinical and Experimental Medicine, 15(5), 941.,   https://www.dbc.wroc.pl/Content/1887/z23pias.pdf
3. Dziechciarz P., Ulewanie u dzieci,  https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/61940,ulewanie-u-dzieci
4. Prof. dr hab. Ewa Małecka-Panas, dr n. med. Anna Mokrowiecka,  Choroba refluksowa przełyku (refluks) https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks
5. Wysocka-Dubielecka K., Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci, https://www.echirurgia.pl/chirurgia_dziecieca/refluks_zoladkowo_przelykowy_u_dzieci.htm