Nawyki żywieniowe, kształtowane w procesie wielokrotnego powtarzania tych samych czynności według wyuczonego wcześniej wzoru, mają automatyczny, szablonowy charakter, który jest trudny do zmiany. Aby jednak móc zacząć cokolwiek zmieniać, najpierw należy to zauważyć. Pierwszym krokiem musi być dokonanie starannej diagnozy. U osób, u których dominuje jedzenie podnietowe (smakosze), łatwiej jest doprowadzić do zmiany w tradycyjny sposób, czyli poprzez edukację żywieniową, np. dostarczając wiedzę o wartościach odżywczych pożywienia. W przypadku osób, u których dominuje jedzenie popędowe, czyli tych, którzy jedzą z innych powodów niż głód, np. ze względu na stres, problemy, nudę, konieczna jest psychoterapia nastawiona na wykształcenie umiejętności trafnego rozpoznawania doznań somatycznych. Zmiana nawyków żywieniowych to proces rozłożony w czasie (ze względu na specyfikę zachowań jedzeniowych i ich adaptację), któremu towarzyszy dyskomfort i automatyczny opór będący naturalnym i nieodłącznym elementem procesu zmiany jako naturalna i nieświadoma tendencja do zachowania homeostazy [1].
Zmiana procesów automatycznych wymaga:
- uświadomienia sobie automatycznych zachowań,
- podjęcia decyzji dotyczącej zmiany – uczynienia zachowania automatycznego kontrolowanym,
- automatyzowania nowej reakcji – praca ta wymaga bardzo wielu powtórzeń (nie kasuje starej reakcji, która może odnowić się nawet po kilku latach).
Dialog motywujący
Dialog motywujący, jako forma zachęty i wsparcia przez cały okres procesu zmiany nawyków żywieniowych, to skoncentrowany na osobie sposób pomagania w odniesieniu do powszechnego problemu ambiwalencji wobec zmiany. Jest techniką stosowaną w fazie motywującej, jednak aby w pełni skutecznie zrealizować proces zmiany nawyków, powinien być stosowany w całym okresie.
Uczucie ambiwalencji pojawia się wtedy, gdy następuje „konflikt przyciągania z unikaniem”, tzn. rozdarcia pomiędzy przyjemnymi i nieprzyjemnymi skutkami nowego zachowania, np. „Chcę schudnąć 5 kg, w związku z tym postanawiam chodzić na basen trzy razy w tygodniu”. O ile w początkowej fazie jest silna motywacja i wiara w osiągnięcie sukcesu, o tyle z upływem czasu pojawia się chęć zaprzestania, rezygnacji i kwestionowania sensu kontynuacji postanowienia.
Postanowienie zmusza do podjęcia innych działań niż te, które są znajome i wypracowane, a więc pojawia się dysonans poznawczy. Jest to stan wywołujący napięcie motywacyjne. Osoba doświadczająca go dąży do redukcji dysonansu, przez zmianę swoich przekonań lub wpływanie na czynniki, które go wywołują. Nie oznacza to, że dysonans jest czymś złym, świadczy tylko o czymś co jest nowe, do czego trzeba się przyzwyczaić, a to wymaga czasu. W początkowej fazie trudne jest wychodzenie ze strefy komfortu, co powoduje częste ambiwalentne odczucia i chęć powrotu do dawnych nawyków. Uczucie to stanowi blokadę w modyfikacji czynów i powrót do dawnych przyzwyczajeń. Dialog motywacyjny ma bardzo dobre rezultaty, ponieważ oparty jest na trzech fundamentalnych aspektach: autonomii, współpracy i wydobywaniu. Autonomia oznacza, iż psychodietetyk akceptuje indywidualność osoby, nie narzuca gotowych rozwiązań, nie dyktuje warunków, a jedynie zachęca do generowania pomysłów, co powoduje wzmocnienie poczucia własnej skuteczności [2, 3, 11].
POLECAMY
Zasoby psychoenergetyczne
Wykonując wciąż te same schematy – nawyki, organizm nie pobiera zasobów energetycznych, ponieważ są to zachowania, nad którymi nie trzeba się zastanawiać, wykonywane są automatycznie.
Podejmując decyzję o zmianie nawyków żywieniowych, warto najpierw zastanowić się, czy teraz jest...
