Choroby pasożytnicze i ich wpływ na zdrowie
Choroby pasożytnicze stanowią poważny problem zdrowia publicznego na świecie, powodują wiele zachorowań i zgonów. Pasożyty mogą przyczyniać się do wystąpienia kaskady objawów. Najczęściej zgłaszane są te ze strony przewodu pokarmowego. Wymienia się bóle brzucha, zaparcia, a także przewlekłe uczucie zmęczenia, apatię, bóle mięśni, stawów oraz problemy skórne. Należy pamiętać, że objawy przy zakażeniu są niespecyficzne i niecharakterystyczne. W celu identyfikacji pasożyta niezbędne jest wykonanie badania kału osoby zakażonej [1]. Farmakoterapia w infekcji pasożytów polega na podaniu leków przeciwpasożytniczych. Nieodłącznym elementem leczenia jest również dietoterapia. W niniejszym artykule opisane zostaną wybrane choroby spowodowane infekcjami pasożytniczymi.
Jak dochodzi do zakażenia pasożytami i jak się przed nimi chronić?
Na początek warto dowiedzieć się, w jaki sposób możemy zarazić się pasożytami. Do zakażenia może dojść drogą pokarmową w trakcie spożywania posiłku lub w wyniku wypicia skażonej wody. Równie istotną drogą jest dostanie się pasożyta do organizmu w efekcie nieprzestrzegania zasad higieny czy też drogą skórną (np. ukąszenie owadów). Możliwe jest także zakażenie w czasie podróży do obszarów tropikalnych. Aby uniknąć infekcji pasożytniczej, należy przestrzegać kilku zasad profilaktyki. Pamiętajmy o tym, aby spożywać mięso wyłącznie ze sprawdzonych i dokładnie przebadanych źródeł hodowlanych. Równie istotne jest zachowanie odpowiednich zasad higieny, np. dokładne mycie rąk przed każdym posiłkiem, po skorzystaniu z toalety lub po powrocie do domu. Należy często wietrzyć pomieszczenia, w których przebywamy, a także regularnie zmieniać bieliznę osobistą oraz pościel. Szczególną ostrożność sanitarną powinniśmy zachować w trakcie podróży egzotycznych. Warto również kontrolować stan skóry oraz włosów, zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym. W ramach profilaktyki zaleca się systematyczne odrobaczanie zwierząt domowych oraz stosowanie środków przeciwpchelnych. Warto również dbać o lokalne piaskownice na placach zabaw dla dzieci, chroniąc je przed zanieczyszczeniem odchodami psów oraz kotów [2].
POLECAMY
Istnieje szereg objawów, które są alarmujące i które powinny skłonić nas do zgłoszenia się do lekarza. Wymieniane są: apatia, ciągłe uczucie zmęczenia, zaburzenia snu, zawroty głowy, nieprawidłowa temperatura ciała, kaszel, kłopoty z pamięcią, a także powiększenie węzłów chłonnych. Ze strony układu pokarmowego są to: nudności, ból brzucha oraz biegunki. Wystąpić mogą także: swędzenie skóry oraz zmiany skórne.
Najczęstsze choroby pasożytnicze: objawy, diagnostyka i leczenie
Chorobą pasożytniczą, najczęstszą robaczycą na świecie, jest glistnica wywoływana przez glistę ludzką (Ascaris lumbricoides hominis). Najwięcej zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się. Czynnikiem sprzyjającym zachorowaniu są duże skupiska ludzi, zwłaszcza przedszkolaków i dzieci w szkołach podstawowej. Zakażenie się nie jest czymś trudnym, nawet jeżeli zachowujemy dobrą praktykę higieniczną. Do pojawienia się infekcji wystarczy niedokładnie umyty owoc. Często objawy można pomylić ze zwykłą infekcją, ponieważ przeważnie występuje kaszel nocny. Również może występować brak łaknienia, wzdęcia, podwyższona temperatura ciała, bóle brzucha, mdłości oraz złe samopoczucie. W jelicie glista ludzka może bytować nawet 2 lata. W celu wykrycia obecności tego pasożyta należy wykonać badanie kału na obecność jaj. Postępowanie terapeutyczne w postaci przyjmowania leków uniemożliwiających pobieranie glukozy przez pasożyta jest absolutnie kluczowe. Leczenie dietetyczne polega na diecie niskowęglowodanowej (ok. 26% dziennego zapotrzebowania powinny pokrywać węglowodany) oraz bogatobiałkowej [3].
Kolejną chorobą, której obraz kliniczny zostanie przybliżony, jest włośnica, inaczej trichinelloza, która wywoływana jest przez włośnia krętego (Trichinella spiralis). Do zarażenia pasożytem dochodzi podczas zjedzenia surowego lub niedogotowanego, zainfekowanego mięsa. Najczęściej zgłaszanymi objawami opisywanej choroby są gorączka, biegunka, ból brzucha oraz bóle mięśni. Objawy te są wynikiem uwolnienia larw w jelitach przez samice dojrzałego osobnika. W zależności od ilości pasożytów w organizmie chorobę można przejść bezobjawowo lub może mieć ona przebieg ostry. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zgonu zarażonego pacjenta [4].
Wągrzyca, inaczej zwana cysticerkozą, jest chorobą spowodowaną larwami tasiemca uzbrojonego (Taenia solium). Do zarażenia się dochodzi poprzez spożycie produktów zanieczyszczonych jajami tasiemca lub za pośrednictwem nieumytych rąk. W przewodzie pokarmowym żywiciela pasożyt ten może bytować nawet 25 lat. W Polsce zarażenie się jest dość pospolite [5].
Bąblowica jest chorobą, spowodowaną infekcją tasiemcem bąblowcowym (Echinococcus granulosus) lub tasiemcem wielojamistym (Echinococcus multilocularis). Do zarażenia człowieka może dojść poprzez kontakt z kałem chorego zwierzęcia, bezpośredni kontakt z zarażonym psem czy też poprzez spożycie pokarmu lub wypicie wody zainfekowanej jajami bąblowca. Aby zapobiec infekcji należy przede wszystkim przestrzegać zasad higieny po kontakcie z psem i środowiskiem zanieczyszczonym kałem, sprzątać po swoich pupilach, a także odrobaczać zwierzęta domowe [6].
Chorobą pasożytniczą rozpowszechnioną na całym świecie jest owsica wywoływana przez owsiki (Enterobius vermicularis). Do zarażenia się dochodzi poprzez zjedzenie zainfekowanej żywności, wody zanieczyszczonej odchodami ludzkimi lub poprzez produkty spożywcze, na które zostały przeniesione jaja za pośrednictwem owadów. Dojrzały osobnik tego pasożyta funkcjonuje tylko w organizmie człowieka. Jedna samica składa aż 15 tys. jaj! Objawy owsicy są bardzo specyficzne. Alarmującymi symptomami powinny być przede wszystkim swędzenie w okolicach odbytu (szczególnie w nocy), niepokój oraz bezsenność. Rezerwuarem zakażenia są wyłącznie ludzie, a zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym. Aby nie doszło do zakażenia, istotne jest zatem zadbanie o profilaktykę. Przede wszystkim należy zatroszczyć się o zachowanie odpowiedniej higieny [7].
Ostatnią chorobą, która zostanie opisana, jest gardioza, inaczej zwana lambliozą. Dochodzi do niej poprzez zarażenie pierwotniakiem o nazwie Giardia intestinalis. Pasożytuje on w jelicie cienkim. Do infekcji dochodzi np. przez brudne ręce lub zanieczyszczoną wodę. Rezerwuarem są głównie ludzie oraz ssaki domowe i dzikie. Parazyt ten występuje powszechnie na terenie całego świata, przede wszystkim jednak w krajach rozwijających się. W krajach rozwiniętych przypadki zachorowań występują sporadycznie [8].
Ryzyko infekcji pasożytniczych u osób z niedoborami odporności
Infekcje pasożytnicze mogą powodować bardzo niebezpieczne dla zdrowia niedobory pokarmowe. Szczególnie zagrożone są osoby z niedoborami odporności zarówno wrodzonymi, jak i nabytymi. Przykładowym pasożytem wywołującym infekcje szczególnie groźne dla osób z tej grupy są parazyty z rodziny Cryptosporidium. Na całym świecie Cryptosporidium parvum oraz Cryptosporidium hominis są przyczyną niebezpiecznych dla zdrowia biegunek [7].
Należy mieć na uwadze, że choroby pasożytnicze są zagrożeniem realnym, więc w życiu codziennym należy przestrzegać zasad profilaktyki zdrowotnej. Warto również pamiętać o tym, że niezbędnym elementem leczenia chorób pasożytniczych jest odpowiednio dobrana dietoterapia. Jej zasady nie odbiegają znacząco od zaleceń żywieniowych skierowanych do ogółu populacji osób dorosłych. Powinniśmy skupić się na tym, aby dostosować rodzaj żywienia do objawów chorobowych.
Bibliografia
- Momčilović S., Cantacessi C., Arsić-Arsenijević V. et al. Rapid diagnosis of parasitic diseases: current scenario and future needs. Clin Microbiol Infect. 2019 Mar, 25(3), s. 290–309.
- Aitmurzaeva G.T. Department of disease prevention and sanitary-epidemiological surveillance МOH. Kyrgyz Republic, Bishkek. Isakov T.B., Toygombaeva V.S., Republic Center for health improvement Ministry of Health. Akhunbaev I.K. Kyrgyz State medical academy. Bishkek. Department of disease prevention and sanitary-epidemiological surveillance МOH, Kyrgyz Republic, Bishkek et al. The role of public organizations in improving the population from intestinal parasitoses in the kyrgyz republic. Med Parazitol (Mosk), 2019 (4), s. 44–7.
- Pasożyty. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2014.
- Abo Maged A.I., Metwally K.M., El-Menyawy H.M. et al. Assessment of the potential prophylactic and therapeutic effects of kaempferol on experimental Trichinella spiralis infection. J Helminthol, 2023 Apr 18, 97, e36.
- Balodhi A., Jain K., Gupta P. et al. A meta-analysis on the prevalence of Tae-
- nia solium and Taenia saginata infections in India. Trans R Soc Trop Med Hyg [Internet]. 2023 Apr 19. http://dx.doi.org/10.1093/trstmh/trad022.
- Teimouri A., Jafarpour Azami S., Hashemi Hafshejani S. et al. Protoscolicidal effects of curcumin nanoemulsion against protoscoleces of Echinococcus granulosus. BMC Complement Med Ther, 2023 Apr 18, 23(1), s. 124.
- Plagens-Rotman K., Jarząbek-Bielecka G., Mizgier M. Wybrane zagadnienia związane z profilaktyką i leczeniem stanów zapalnych w ginekologii i praktyce lekarza rodzinnego. Med Rodz [Internet], 2020 Sep, 23(3). http://dx.doi.org/10.25121/mr.2020.23.3.91.
- Olszak J., Kapłan W., Rachwał D. et al. Giardia intestinalis – atypical symptoms of infection in the daily practice of various specialists. J Educ Health Sport, 2023 May 4, 26(1), s. 31–6.
