Wskaźniki stosowane w ocenie niedożywienia pacjentów

Według Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism – ESPEN) niedożywienie definiowane jest jako niewłaściwy stan organizmu wynikający z braku wchłaniania lub niedostatecznej podaży substancji żywieniowych, prowadzący do zmiany składu ciała i upośledzenia funkcji fizycznych i mentalnych oraz wpływający negatywnie na wynik leczenia choroby podstawowej [1]. Podobna definicja niedożywienia została zaproponowana przez World Health Organization (WHO) i brzmi ona następująco: „brak równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe i energię a podażą, której zaspokojenie pozwala na wzrost, podtrzymanie funkcji życiowych oraz pełnienie określonych funkcji” [2]. Wyróżnia się trzy typy niedożywienia:

• marasmus – powstający w wyniku przewlekłego głodzenia, prowadzący do kacheksji, np. w przebiegu procesu nowotworowego, chorób przewlekłych, schorzeń neurologicznych i zaburzeń psychicznych,
• kwashiorkor – niedożywienie białkowo-energetyczne, występujące u chorych początkowo prawidłowo odżywionych, powstające na skutek urazów czy też operacji,
• mieszany – powstaje w wyniku silnego wyniszczenia organizmu u osób przewlekle chorych z niedożywieniem typu marasmus, po przebytych urazach lub operacji [3, 4].

Chcesz dowiedzieć się więcej? Weź udział w Certyfikowanej Konferencji Warsztatowej Food Forum Ekspert!

Istnieje wiele narzędzi pozwalających na ocenę stanu odżywienia pacjentów. Wśród najważniejszych wymienia się pomiary antropometryczne, badania ankietowe, badania laboratoryjne oraz badania fizykalne.

Uzyskane wyniki pozwalają na określenie stanu odżywienia, ryzyka i przyczyn wystąpienia niedożywienia czy też jego stopnia zaawansowania. W przypadku wprowadzonego postępowania żywieniowego umożliwiają także monitorowanie jego skuteczności. W niniejszym artykule skupiono się na przedstawieniu wybranych metod służących ocenie niedożywienia. Należy podkreślić, że żadna z nich, samodzielnie, nie jest złotym standardem do oceny stanu odżywienia [5–7].

Badania antropometryczne i przedmiotowe

Badania antropometryczne stanowią jedne z najtańszych i najłatwiejszych wskaźników wykorzystywanych do oceny stanu odżywienia. Wśród nich wymienia się głównie pomiary:

• masy ciała,
• grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym ramienia (triceps skinfold thickness – TSF),
• obwodu ramienia w połowie jego długości (mid-upper arm muscle circumference – MAC),
• obwodu łydki (calf circumference – CC),
• obwodu pasa i bioder.

Należy pamiętać, że parametry, takie jak jak masa ciała czy BMI, mogą być nieobiektywne z powodu np. retencji płynów związanych ze stanem nawodnienia organizmu. Ponadto wskaźnik BMI został skonstruowany głównie z myślą o klasyfikacji otyłości, a jego przydatność w diagnozowaniu niedożywienia jest niewielka, szczególnie jeśli mamy tylko jeden wynik pomiaru, bez porównania wartości do poprzedniego okresu [5, 9, 10]. W przypadku gdy np. następuje ubytek masy ciała na poziomie > 10% w ciągu ostatniego pół roku lub > 5% w ostatnich trzech miesiącach, wskazuje to na ciężkie niedożywienie, które wymaga zastosowania właściwego postępowania żywieniowego [7]. 

Spośród najważniejszych wskaźników oznaczanych we krwi, pomocnych w rozp...