Odpowiednie żywienie stanowi zarówno element profilaktyczny, jak i leczniczy w nieswoistych chorobach zapalnych jelit. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe (tzw. western diet obfitująca w pokarmy wysokoprzetworzone zawierające dodatki do żywności, nadmierne ilości tłuszczu i białka zwierzęcego oraz uboga w błonnik pokarmowy), a także zaburzenia w składzie mikroflory przewodu pokarmowego zwiększają ryzyko rozwoju colitis ulcerosa (CU) [1, 2, 3]. W kontekście leczenia dietetycznego już istniejącej choroby należy uwzględnić odmiennie postępowanie żywieniowe w okresie zaostrzenia oraz remisji.
POLECAMY
Dieta w okresie zaostrzenia
W okresie zaostrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego zaleca się stosowanie tradycyjnej niskoresztkowej diety lekkostrawnej. Przykładem jest dieta LOFFLEX (low-fiber, fat-limited exclusion). Należy wówczas wybierać pokarmy o niskiej zawartości błonnika, z przewagą jego frakcji rozpuszczalnej oraz charakteryzujące się obniżoną ilością substancji fermentujących (czosnek, cebula, kapusta, kalafior, cukry proste). Ograniczeniu podlega również tłuszcz, głównie zwierzęcy oraz poddany działaniu obróbki termicznej. Na uwagę zasługują diety eliminacyjne, które polegają na ograniczeniu podaży pokarmów zwiększających przepuszczalność śluzówki jelitowej oraz promujących namnażanie prozapalnej mikrobioty [4]. Wspomniane produkty to najczęściej: nabiał, gluten, wysokoprzetworzona żywność bezglutenowa, tłuszcze zwierzęce, przetworzone mięso i artykuły spożywcze zawierające substancje emulgujące. Okazuje się, że takie postępowanie pozwala na szybsze indukowanie remisji oraz zmniejszenie stanu zapalnego.
Dieta w okresie remisji
Żywienie w okresie remisji powinno być zbliżone do prawidłowej, racjonalnej diety realizującej zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne makro- i mikroskładniki (witaminy i składniki mineralne). Niezwykle istotne jest dostosowanie planu żywieniowego do sytuacji klinicznej chorego. Czynniki determinujące rodzaj zalecanej diety to obecność zespołu SIBO, nietolerancje pokarmowe (najczęściej nietolerancja laktozy) czy nadwrażliwości pokarmowe. Badania naukowe coraz częściej dostarczają dowodów potwierdzających skuteczność diet roślinnych (plant-based diet) w indukowaniu i utrzymaniu remisji [5].
Przykładem może być dieta semiwegetariańska obfitująca we włókno pokarmowe, które stanowi substrat do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych wpływających korzystnie na stan higieniczny jelit.
Probiotyki i prebiotyki w nieswoistych chorobach zapalnych jelit
Podaż probiotyków u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit reguluje działanie układu immunologicznego, hamuje i ogranicza stan zapalny oraz sprzyja utrzymaniu pacjenta w remisji. Z tego względu celowe wydaje się uzupełnienie terapii pacjenta z CU o odpowiednio dobrane preparaty probiotyczne. Zalecane szczepy probiotyczne zostały przedstawione w tabeli 1
Tabela 1. Preparaty probiotyczne i prebiotyczne zalecane u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit
Opis przypadku
- Płeć: mężczyzna
- Wiek: 34 lata
- Masa ciała: 90 kg
- Wysokość ciała: 181 cm
- BMI: 27,47 kg/m²
- Aktywność fizyczna: duża (praca fizyczna w godzinach 9.00–19.00)
- Stan kliniczny: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (obecnie w remisji), stwierdzone nadwrażliwości pokarmowe IgA- oraz IgG-zależne
- Wyniki badań: obniżone stężenie ferrytyny, żelaza, hemoglobiny oraz witaminy B12 w surowicy krwi
Przykładowy jadłospis:
DZIEŃ 1
Śniadanie
Płatki amarantusowe ugotowane na napoju roślinnym z dodatkami
- płatki amarantusowe – 100 g – 10 łyżek
- napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka
- borówki – 140 g – 1 szklanka
- ziarna chia – 25 g – 2 i ½ łyżki
I przekąska
Mięso z piersi kurczaka pieczone w piekarniku plus ryż skropiony oliwą
- mięso z piersi kurczaka bez skóry – 200 g – 1 pierś
- ryż basmati – 75 g – ¾ woreczka
- oliwa z oliwek/olej lniany – 12 g – 1 łyżka
II przekąska
- płatki migdałowe – 25 g – 2 i ½ łyżki
- banan – 120 g – 1 sztuka
III przekąska
Sałatka z warzyw plus ugotowana kasza jaglana
Warzywa pokroić, dodać oliwę z oliwek.
- awokado – 140 g – 1 sztuka
- oliwa z oliwek – 6 g – 1 łyżeczka
- roszponka/rukola – kilka liści
- ogórek kiszony bez skóry – 100 g – 1 sztuka
- Kasza jaglana – 60 g – 1/3 szklanki suchej kaszy
Obiadokolacja
Korzenny ryż z kaki
Ryż wrzucić na wrzącą wodę lub napój roślinny i gotować do miękkości. Kaki obrać, pokroić w plastry. Kiedy ryż będzie miękki, dodać przyprawy, a na końcu kaki. Przykryć garnek przykrywką, zmniejszyć ogień i dusić całość, aż ryż i owoce będą miękkie. Na koniec dodać olej kokosowy.
- ryż basmati/jaśminowy – 100 g – 1 woreczek
- kaki – 200 g – 1 sztuka (zamiennie melon)
- olej kokosowy – 6 g – 1 łyżeczka
- cynamon – ½ łyżeczki
- zmielone goździki – ¼ łyżeczki
- szczypta imbiru, kurkumy
- napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka
DZIEŃ 2
Śniadanie
Jaglanka
Kaszę wypłukać, następnie ugotować na napoju roślinnym. Do ugotowanej kaszy dodać owoce.
- kasza jaglana – 90 g – ½ szklanki suchej kaszy
- napój ryżowy z Ca – 300 g – 1 i ½ szklanki
- morele bez skóry – 150 g – 3 sztuki
I przekąska
- banan – 120 g – 1 sztuka
- zmielone orzechy włoskie – 30 g – 3 łyżki
II przekąska
Krupnik z kaszą jaglaną
Ziemniaki i marchew umyć, obrać i pokroić w kostkę, wrzucić na gotujący się bulion, dodać wypłukaną kaszę jaglaną oraz oliwę i gotować na średnim ogniu, aż składniki będą miękkie. Doprawić zupę do smaku pieprzem ziołowym.
- ziemniak – 140 g – 2 sztuki
- marchew – 100 g – 1 sztuka
- kasza jaglana – 90 g – ½ szklanki suchej kaszy
- oliwa z oliwek – 24 g – 2 łyżki
- bulion warzywny bio – 400 g – 2 szklanki
III przekąska
Purée z batata
Batat ugotować, zblendować z napojem roślinnym i odrobiną oliwy z oliwek.
- batat – 250 g – 1 sztuka
- napój ryżowy z Ca – 150 g – ¾ szklanki
- oliwa z oliwek – 24 g – 2 łyżki
Obiadokolacja
Ryba gotowana na parze plus gotowana cukinia i ziemniaki skropione olejem lnianym
- dorsz/sola/dorada – 200 g – 1 duża porcja
- cukinia – 300 g – 1 mała sztuka
- ziemniaki – 350 g – ok. 5 małych sztuk
- olej lniany – 12 g – 1 łyżka
DZIEŃ 3
Śniadanie
Płatki ugotowane na napoju roślinnym z dodatkami
- płatki jaglane – 100 g – 10 łyżek
- daktyle suszone – 20 g – 4 sztuki
- len mielony – 25 g – 2 i ½ łyżki
- napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka
- brzoskwinia bez skóry – 150 g – 1 sztuka
I przekąska
Komosa ryżowa z ugotowaną piersią z indyka i oliwą z oliwek
- mięso z piersi kurczaka bez skóry 100 g – ½ piersi
- oliwa z oliwek – 12 g – 1 łyżka
- komosa ryżowa – 90 g – ½ szklanki suchej komosy
II przekąska
Koktajl jagodowy
- napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka
- len mielony – 20 g – 2 łyżki
- syrop z agawy – ½ łyżeczki
- banan – 120 g – 1 sztuka
- jagody – 280 g – 2 szklanki
III przekąska
...Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej,
- Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma,
- Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online,
- Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK...
- ...i wiele więcej!