Postępowanie żywieniowe we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (colitis ulcerosa)

Odpowiednie żywienie stanowi zarówno element profilaktyczny, jak i leczniczy w nieswoistych chorobach zapalnych jelit. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe (tzw. western diet obfitująca w pokarmy wysokoprzetworzone zawierające dodatki do żywności, nadmierne ilości tłuszczu i białka zwierzęcego oraz uboga w błonnik pokarmowy), a także zaburzenia w składzie mikroflory przewodu pokarmowego zwiększają ryzyko rozwoju colitis ulcerosa (CU) [1, 2, 3]. W kontekście leczenia dietetycznego już istniejącej choroby należy uwzględnić odmiennie postępowanie żywieniowe w okresie zaostrzenia oraz remisji.

Dieta w okresie zaostrzenia

W okresie zaostrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego  zaleca się stosowanie tradycyjnej niskoresztkowej diety lekkostrawnej. Przykładem jest dieta LOFFLEX (low-fiber, fat-limited exclusion). Należy wówczas wybierać pokarmy o niskiej zawartości błonnika, z przewagą jego frakcji rozpuszczalnej oraz charakteryzujące się obniżoną ilością substancji fermentujących (czosnek, cebula, kapusta, kalafior, cukry proste). Ograniczeniu podlega również tłuszcz, głównie zwierzęcy oraz poddany działaniu obróbki termicznej. Na uwagę zasługują diety eliminacyjne, które polegają na ograniczeniu podaży pokarmów zwiększających przepuszczalność śluzówki jelitowej oraz promujących namnażanie prozapalnej mikrobioty [4]. Wspomniane produkty to najczęściej: nabiał, gluten, wysokoprzetworzona żywność bezglutenowa, tłuszcze zwierzęce, przetworzone mięso i artykuły spożywcze zawierające substancje emulgujące. Okazuje się, że takie postępowanie pozwala na szybsze indukowanie remisji oraz zmniejszenie stanu zapalnego.

Dieta w okresie remisji

Żywienie w okresie remisji powinno być zbliżone do prawidłowej, racjonalnej diety realizującej zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne makro- i mikroskładniki (witaminy i składniki mineralne). Niezwykle istotne jest dostosowanie planu żywieniowego do sytuacji klinicznej chorego. Czynniki determinujące rodzaj zalecanej diety to obecność zespołu SIBO, nietolerancje pokarmowe (najczęściej nietolerancja laktozy) czy nadwrażliwości pokarmowe. Badania naukowe coraz częściej dostarczają dowodów potwierdzających skuteczność diet roślinnych (plant-based diet) w indukowaniu i utrzymaniu remisji [5]. 

Przykładem może być dieta semiwegetariańska obfitująca we włókno pokarmowe, które stanowi substrat do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych wpływających korzystnie na stan higieniczny jelit.

Probiotyki i prebiotyki w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 

Podaż probiotyków u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit reguluje działanie układu immunologicznego, hamuje i ogranicza stan zapalny oraz sprzyja utrzymaniu pacjenta w remisji. Z tego względu celowe wydaje się uzupełnienie terapii pacjenta z CU o odpowiednio dobrane preparaty probiotyczne. Zalecane szczepy probiotyczne zostały przedstawione w tabeli 1

Tabela 1. Preparaty probiotyczne i prebiotyczne zalecane u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 

Przykładowy jadłospis:

DZIEŃ 1

Śniadanie

Płatki amarantusowe ugotowane na napoju roślinnym z dodatkami

• płatki amarantusowe – 100 g – 10 łyżek
• napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka
• borówki – 140 g – 1 szklanka
• ziarna chia – 25 g – 2 i ½ łyżki

I przekąska

Mięso z piersi kurczaka pieczone w piekarniku plus ryż skropiony oliwą

• mięso z piersi kurczaka bez skóry – 200 g – 1 pierś
• ryż basmati – 75 g – ¾ woreczka
• oliwa z oliwek/olej lniany – 12 g – 1 łyżka

II przekąska

• płatki migdałowe – 25 g – 2 i ½ łyżki
• banan – 120 g – 1 sztuka

III przekąska

Sałatka z warzyw plus ugotowana kasza jaglana

Warzywa pokroić, dodać oliwę z oliwek.

• awokado – 140 g – 1 sztuka
• oliwa z oliwek – 6 g – 1 łyżeczka
• roszponka/rukola – kilka liści
• ogórek kiszony bez skóry – 100 g – 1 sztuka
• Kasza jaglana – 60 g – 1/3 szklanki suchej kaszy

Obiadokolacja

Korzenny ryż z kaki

Ryż wrzucić na wrzącą wodę lub napój roślinny i gotować do miękkości. Kaki obrać, pokroić w plastry. Kiedy ryż będzie miękki, dodać przyprawy, a na końcu kaki. Przykryć garnek przykrywką, zmniejszyć ogień i dusić całość, aż ryż i owoce będą miękkie. Na koniec dodać olej kokosowy.

• ryż basmati/jaśminowy – 100 g – 1 woreczek
• kaki – 200 g – 1 sztuka (zamiennie melon)
• olej kokosowy – 6 g – 1 łyżeczka
• cynamon – ½ łyżeczki
• zmielone goździki – ¼ łyżeczki
• szczypta imbiru, kurkumy
• napój ryżowy z Ca – 200 g – 1 szklanka

DZIEŃ 2

Śniadanie

Jaglanka

Kaszę wypłukać, następnie ugotować na napoju roślinnym. Do ugotowanej kaszy dodać owoce.

• kasza jaglana – 90 g – ½ szklanki suchej kaszy
• napój ryżowy z Ca – 300 g – 1 i ½ szklanki    
• morele bez skóry – 150 g – 3 sztuki

I przekąska

• banan – 120 g – 1 sztuka
• zmielone orzechy włoskie – 30 g – 3 łyżki

        
II przekąska

Krupnik z kaszą jaglaną

Ziemniaki i marchew umyć, obrać i pokroić w kostkę, wrzucić na gotujący się bulion, dodać wypłukaną kaszę jaglaną oraz oliwę i gotować na średnim ogniu, aż składniki będą miękkie. Doprawić zupę do smaku pieprzem ziołowym.

• ziemniak – 140 g – 2 sztuki
• marchew – 100 g – 1 sztuka
• kasza jaglana – 90 g – ½ szklanki suchej kaszy
• oliwa z oliwek – 24 g – 2 łyżki
• bulion warzywny bio – 400 g – 2 szklanki

III przekąska 

Purée z batata

Batat ugotować, zblendować z napojem roślinnym i odrobiną oliwy z oliwek.

• batat – 250 g – 1 sztuka
• napój ryżowy z Ca – 150 g – ¾ szklanki
• oliwa z oliwek – 24 g – 2 łyżki

Obiadokolacja

Ryba gotowana na parze plus gotowana cukinia i ziemniaki skropione olejem lnianym

• dorsz/sola/dorada...