Kandydoza jelit – objawy, przyczyny, leczenie

Kandydoza (drożdżyca) jelit to choroba wywołana grzybami z rodzaju Candida, najczęściej z gatunku Candida albicans (C. albicans). Jest to patogen, który występuje naturalnie i wchodzi w skład flory fizjologicznej – zasiedla skórę, jelita grube, błonę śluzową dróg oddechowych, jak również pochwę u kobiet i w prawidłowych warunkach nie wywołuje choroby. Kandydoza jelit jest więc zakażeniem oportunistycznym. Oznacza to, że jednak na skutek różnych czynników zaburzających równowagę mikroflorę układu pokarmowego, drobnoustrój, w tym przypadku drożdżak C. albicans, pokonuje bariery immunologiczne, uszkadza błonę śluzową, zaburza przyswajanie składników pokarmowych i prowadzi do rozwoju choroby.¹

Kandydoza może dotknąć każdą część przewodu pokarmowego. Anatomicznie grzybicę można podzielić na kandydozę przełyku, kandydozę żołądka i dwunastnicy oraz kandydozę jelit. Kandydoza jelit najczęściej rozwija się w jelicie krętym i odbytnicy.²

Jakie są przyczyny grzybicy jelit?

Najczęstszą przyczyną rozwoju grzybicy w jelitach jest dysbioza, czyli zaburzenie składu ilościowego i jakościowego mikroflory jelita grubego. Do zaburzeń mikroflory jelitowej może doprowadzić niedożywienie, długotrwałe stosowanie antybiotyków czy też dysfunkcja układu immunologicznego w przebiegu chorób ogólnoustrojowych. Jak podają badania, przyjmowanie antybiotyków szerokospektralnych zwiększa populację drożdżaków w przewodzie pokarmowym od 10 do nawet 100 razy.³ Najczęściej jednak grzybica jelit dotyka osoby ze znacznie zmniejszoną odpornością. Do rozwoju grzybic predysponuje również:

• dieta bogatowęglowodanowa ,
• diedobory witaminy A, B1, B2, żelaza,
• celiakia ,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• alkoholizm,
• zakażenie HIV, zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS),
• chemio- lub radioterapia,
• leczenie steroidami, inhibitorami pompy protonowej (IPP),
• stosowanie leków immunosupresyjnych,
• zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego,
• hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii,
• zabiegi takie jak implantacja protez, cewnikowanie.⁴

Wśród schorzeń bezpośrednio lub pośrednio predysponujących do zakażeń grzybicznych należą również choroby endokrynologiczne, m.in. hiperprolaktynemia, niedoczynność tarczycy oraz choroby autoimmunologiczne – stwardnienie rozsiane, dystrofia mięśniowa, reumatoidalne zapalenie stawów, miastemia, sarkoidoza oraz fibromialgia.⁵
 

Grzybica jelit – objawy

W początkowych etapach choroby zakażenie może nie dawać żadnych objawów -pacjenci najczęściej zgłaszają jedynie gorączkę.⁶ Do innych objawów zaliczają się:

• nudności,
• wymioty,
• afty, zajady ,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• wzdęcia, gazy,
• częste biegunki,
• uczucie pełności w brzuchu,
• utrata łaknienia,
• spadek wagi,
• krwawienia z układu pokarmowego.

Charakterystyczny dla grzybicy jest również niepohamowany apetyt na słodycze. Niekiedy na skutek długotrwałej, nieleczonej kandydozy mogą rozwinąć się również alergie i nietolerancje pokarmowe, a nawet stany depresyjne i depresja. Liczne badania dowodzą, że stan mikrobioty jelitowej odgrywa niezwykle istotną rolę w indukowaniu chorób o podłożu psychicznym, w tym zaburzeń depresyjnych.⁷

Grzybica przewodu pokarmowego – badania. Jak wygląda diagnostyka kandydozy jelitowej?

Symptomy zakażenia grzybicznego często bywają mało charakterystyczne – często może przypominać zakażenie o etiologii bakteryjnej lub wirusowej. Dlatego dla prawidłowej diagnozy konieczny jest dokładny wywiad lekarski i badania fizykalne pacjenta. Rozpoznanie kandydozy jelit opiera się na wykonaniu badania endoskopowego, gastroskopii. W trakcie tego badania pobiera się również wycinki do badania mikrobiologiczne, aby potwierdzić zakażenie drożdżakiem.⁸⁹

Leczenie kandydozy układu pokarmowego

Najczęściej stosowaną grupą leków w kandydozie jelit są antybiotyki polienowe – amfoterycyna B i nystatyna. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie również ketokonazolu, flukonazolu, itrakonazolu lub amfoterycyny B.¹⁰ Leki te dostępne na receptę i powinny być stosowane jedynie pod nadzorem specjalisty, ponieważ przyjmowanie ich na własną rękę może skutkować wystąpieniem groźnych dla zdrowia i życia skutków ubocznych.¹¹

W leczeniu kandydozy jelit warto wspomóc się preparatami probiotycznymi, które pomogą odbudować fizjologiczną florę pokarmową.¹² Obniżają one pH treści jelitowej, pobudzają układ odpornościowy, wspierają prawidłowe wydzielanie jelitowe oraz wspomagają prawidłową perystaltykę jelit. W celu utrzymywaniu równowagi mikrobioty przewodu pokarmowego warto sięgnąć po preparaty zawierające w składzie takie bakterie jak Bifidobacterium, Lactobacillus oraz Bacteroidetes.¹³

Terapię grzybicy jelit może wesprzeć również suplementacja laktoferyny. Białko to wiążąc żelazo reguluje pracę układu odpornościowego i stymuluje odpowiedź immunologiczną. Co więcej, wykazuje właściwości przeciwgrzybicze – skutecznie hamuje rozwój drożdżaków, m.in. gatunku Candida albicans.¹⁴

Grzybica jelit – dieta. Wspomaganie leczenie kandydozy przewodu pokarmowego 

W grzybicy układu pokarmowego, w tym grzybicy jelit, poza odpowiednim leczeniem farmakologicznym i probiotycznym, ogromne znaczenie odgrywa również dieta. Ma ona na celu głównie przywrócić prawidłową florę bakteryjną oraz wzmocnić organizm. Przede wszystkim, musi być bogata w witaminy, makro- i mikroelementy. Konieczne jest również wyeliminowanie cukrów prostych – słodyczy, cukru, miodu, fast-foodów, ciastek i innych produktów z dodatkiem cukru. W wielu badaniach wykazano, że dieta o niskiej zawartości węglowodanów wpływa na funkcję białek krwinek, które walczą z komórkami drożdżaków. Na okres leczenia kandydozy zaleca się również usunięcie z diety następujących produktów spożywczych:

• owoców (poza owocami cytrusowymi i jabłkami),
• pieczywa pszennego z rafinowanej mąki na drożdżach, 
• margaryn i rafinowanych olejów,
• przypraw zawierających glutaminian sodu i konserwanty,
• sztucznych słodzików, słodów roślinnych, z wyjątkiem stewii i ksylitolu,
• produktów mlecznych, z wyjątkiem naturalnego masła.¹⁵

Dieta przeciwgrzybiczna powinna być bogata w błonnik. Włókno pokarmowe, bo tak również nazywany jest błonnik, jest cennym źródłem energii dla pożytecznych bakterii jelitowych. Co więcej, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które stanowią produkt beztlenowej fermentacji włókna pokarmowego, mają właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i antykancerogenne. Ponadto błonnik pokarmowy wpływa na wytwarzanie m.in. maślanu przez komórki okrężnicy, które namnażając się, obudowują fizjologiczną mikrobiotę jelitową. Z tego powodu warto zadbać, aby każdego dnia spożywać produkty bogate w błonnik takie jak np. pieczywo pełnoziarniste, brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty czy płatki owsiane.¹⁶

Istotnym elementem diety przeciwgrzybicznej jest również odpowiednie spożycie nienasyconych kwasów omega-3, ponieważ wspierają one prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i wykazują właściwości przeciwzapalne. Cennym źródłem kwasów omega-3 są m.in. orzechy, ryby morskie, olej lniany i rzepakowy. Co więcej, dieta podczas leczenia grzybicy układu pokarmowego powinna obfitować w produkty mleczne bez dodatku cukru (kefiry, sery, jogurty naturalne) oraz produkty bogate w białko – są to m.in. jajka, ryby i białe mięso. W diecie przy grzybicy zalecane jest również spożywanie produktów o właściwościach grzybobójczych. Są to m.in. owoce berberysu, korzeń łopianu, wyciąg z pestek grejpfruta i korzeń żeń-szenia. 

Bibliografia:

1. Paczkowska, I., Wójtowicz, A., & Malm, A. (2010). Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz. Terapia i leki, 66, 539-543.,  https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/08-2010/03%20%20Kandydozy.pdf
2. Fundacja Warszawskie Hospicjum dla Dzieci, Kandydoza i przepuszczalność jelitowa,  https://www.hospicjum.waw.pl/pliki/Artykul/1337_1295-kandydoza-i-przepuszczalnosc-jelitowa.pdf
3. Rogalska M., Zakażenia grzybicze,  https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WL_jednostki/klinika-chorob-zakaznych-i-hepatologii/zakazenia_grzybicze.pdf
4. Jopkiewicz S., Suplementacja wspomagająca profilaktykę i leczenie kandydozy, http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2017/hyg-2017-2-126.pdf
5. Staniszewska, M., Bondaryk, M., Kowalska, M., Magda, U., Łuka, M., Ochal, Z., & Kurzątkowski, W. (2014). Patogeneza i leczenie zakażeń Candida spp. Post. Mikrobiol, 53(3), 229-240.,   http://www.pm.microbiology.pl/web/archiwum/vol5332014229.pdf
6. Kordas A., Tajemniczy związek flory bakteryjnej z lękiem i depresją,   https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Tajemniczy-zwiazek-flory-bakteryjnej-z-lekiem-i-depresja,18505.html
7. Kuchar E., Kandydoza jelita grubego,  https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/81172,kandydoza-jelita-grubego
8. Biliński, P., Seferyńska, I., & Warzocha, K. (2008). Diagnostyka i leczenie układowych zakażeń grzybiczych w onkohematologii. Onkologia w Praktyce Klinicznej, 4(1), 15-24., https://core.ac.uk/download/pdf/268440275.pdf
9. Nagel P., Dieta przeciwgrzybiczna – czy faktycznie istnieje?  https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-przeciwgrzybicza-czy-faktycznie-istnieje/
10. Grzechowiak A., Dieta w walce z kandydozą,  https://www.naturoterapiawpraktyce.pl/artykul/dieta-w-walce-z-kandydoza