Skóra jako narzędzie diagnostyczne chorób dietozależnych

Już w 1878 r. I. Poor napisał, że „wielostronne współdziałanie narządów wewnętrznych ma swe odbicie w skórze, ponieważ także skóra bierze udział w tych schorzeniach”. Skóra uważana jest za zwierciadło organizmu. Badania skórnych manifestacji w przebiegu chorób wewnętrznych, w tym dietozależnych, ciągle trwają. Dziedzina ta wydaje się istotna z punktu widzenia diagnostyki chorób, ponieważ skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała, którą można obejrzeć i przebadać bez udziału specjalistycznych procedur diagnostycznych. Stan skóry może być stale monitorowany, ponieważ każdy z nas codziennie widzi swoją skórę, a wszelkie zmiany mogą okazać się pierwszym sygnałem do rozszerzenia diagnostyki [1].

Jakie choroby wewnętrzne mają podłoże dietozależne?

Lista chorób wewnętrznych, które objawiają się w postaci zmian skórnych, jest długa. Spośród nich można wymienić kilka chorób, których czynnikiem rozwojowym jest nieprawidłowy sposób żywienia [2]. W tab. 1 
przedstawiono choroby dietozależne wraz z czynnikami ich rozwoju. Dysfunkcje obejmują zarówno narządy układu pokarmowego (wątroba, jelita, trzustka), układu wydalniczego (nerki), krwionośnego (serce, układ krążenia), jak i wydzielania wewnętrznego (tarczyca) [3] [4]. Do najczęściej występujących czynników żywieniowych, które przyczyniają się do rozwoju wymienionych chorób, zalicza się:

• nadmierną podaż kalorii w diecie;
• niedostateczną podaż kalorii w diecie;
• nadmierne spożywanie produktów o wysokim indeksie (IG) i ładunku glikemicznym (ŁG);
• niedobory podstawowych składników odżywczych, takich jak białko, witaminy, składniki mineralne, kwasy tłuszczowe omega-3, węglowodany złożone;
• nadużywanie alkoholu;
• nadmierną podaż tłuszczy utwardzonych, kwasów tłuszczowych omega-6, kwasów tłuszczowych nasyconych [5].

Skóra jako narzędzie diagnostyczne chorób żywieniowozależnych

Zmiany skórne w przebiegu chorób wewnętrznych mogą być związane z różnymi strukturami skóry i jej przydatków. Dysfunkcje skóry i jej przydatków dotyczą wielu obszarów i struktur. Są one związane z:

• jednostką włosowo-łojową,
• pigmentacją skóry,
• włosami,
• płytką paznokciową,
• naczyniami krwionośnymi,
• strukturą skóry,
• barierą hydrolipidową,
• procesem złuszczania naskórka,
• procesem zapalnym.

Tabela 1. Czynniki żywieniowe wpływające na rozwój wybranych chorób wewnętrznych

Nazwa choroby	Żywieniowy czynnik rozwoju/choroby żywieniowozależne
choroby wątroby	nadużywanie alkoholu, nadwaga i otyłość [6]
cukrzyca	nadmierna podaż kalorii [2] nadmierne spożywanie produktów o wysokim IG i ŁG [7]
niedokrwistość z niedoboru żelaza	dieta ubogobiałkowa, dieta bogata w fityniany i szczawiany utrudniające przyswajanie żelaza [7]
niedoczynność tarczycy	niedobór selenu i jodu w diecie [8]
nadczynność tarczycy	nadmiar jodu w diecie [5]
przewlekła niewydolność nerek	cukrzyca, nadciśnienie [2], otyłość, choroby sercowo-naczyniowe [9]
choroby układu sercowo-naczyniowego (przewlekła niewydolność żylna, choroba niedokrwienna serca, zakrzepica żylna, nadciśnienie tętnicze)	dieta wysokowęglowodanowa, wysokotłuszczowa, niskie spożycie produktów wysokobłonnikowych [10] [11]
dyslipidemie	niskie spożycie produktów wysokobłonnikowych [11], wysokie spożycie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans, niskie spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 [12]
choroba Hashimoto	niedobór i nadmiar jodu w diecie nadmierne [23] niedobór selenu [11]
choroby żołądka	nadmierne spożywanie alkoholu, nadmiar soli w diecie, nieregularne posiłki [13]
choroby jelit	niedostateczna podaż produktów fermentowanych, niska podaż błonnika w diecie [14]
nowotwory  gruczolakorak żołądka rak jelita grubego paraneoplastyczne rogowacenie rąk [13]	nadmierne spożywanie produktów wędzonych i konserwowanych [15] niska podaż błonnika i warzyw w diecie [14] niedobór cynku [3]
hiperurykemia nabyta	nadmierna podaż puryn w diecie (mięso, owoce morza), nadużywanie alkoholu [3]
hiperinsulinemia, hiperglikemia	dieta wysokowęglowodanowa, dieta wysokotłuszczowa, niskie spożycie produktów wysokobłonnikowych [12]
otyłość	nadmierna podaż kalorii w diecie, spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, wysoka podaż produktów wysokowęglowodanowych [8]

W tab. 2. przedstawiono najczęściej występujące objawy skórne w przebiegu chorób dietozależnych.

Tabela 2. Zmiany skóry i jej przydatków w przebiegu wybranych chorób dietozależnych

Elementy skóry	Objaw skórny	Choroby, w przebiegu których występują objawy skórne
naczynia krwionośne	trądzik różowaty	przewlekły nieżyt żołądka i jelit [13] [16], cukrzyca [9]
	teleangiektazje (trwale poszerzone drobne naczynia włosowate, żyłki i tętniczki) [1]	przewlekła niewydolność żylna [6][1]
	naczyniaki gwiaździste (jeden z rodzajów teleangiektazji)	choroby wątroby [13]
	rumień	nadciśnienie tętnicze krwi, hiperurykemia nabyta [3] cukrzyca [13]
jednostka  włosowo-łojowa	łojotokowe zapalenie skóry	anoreksja [3]
	trądzik	przewlekła choroba nerek PChN, anoreksja, bulimia [3], hiperinsulinomia, otyłość [9]
	zapalenie mieszków włosowych	cukrzyca [3]
bariera hydrolipidowa	suchość skóry	przewlekła niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy [13], choroby układu sercowo-naczyniowego, anoreksja, bulimia [3]
struktura skóry	brodawki łojotokowe	gruczolakorak żołądka [13]
	rozstępy	anoreksja [3]
pigmentacja skóry	bladość skóry	przewlekła choroba nerek, niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy, niedokrwistość z niedoboru żelaza, choroby układu sercowo-naczyniowego [3]
	odbarwienia, bielactwo	przewlekła niewydolność nerek [13], nadczynność tarczycy, cukrzyca [3]
	przebarwienia (hiperpigmentacje)	choroby jelit (w tym nowotwory oraz zaburzenia wchłaniania), przewlekła niewydolność nerek [1] [3], przewlekła niewydolność żylna [1] nadczynność tarczycy (głównie na powiekach)
	kępki żółte (ksantomatyczne zmiany w postaci grudek lub guzków), ich występowanie jest związane z zaburzeniami gospodarki lipidowej [13]	cukrzyca, zespół metaboliczny, choroby układu krążenia, choroby endokrynologiczne, przewlekła choroba nerek, dyslipoproteinemia, choroby wątroby [1] [3]
	ostuda (potocznie nazywane plamy wątrobowe) [13]	choroby wątroby [13]
	plamica	choroby wątroby, przewlekła niewydolność nerek [13], choroby jelit, anoreksja [3]
	ksantoza	cukrzyca [3]
proces złuszczania	rybia łuska	bulimia, anoreksja [3]
	wykwity łuszczycopodobne	paraneoplastyczne rogowacenie rąk i stóp [3]
	łuszczyca	choroby układu sercowo-naczyniowego, niewydolność nerek, zakrzepica żylna, choroba niedokrwienna serca) [3]
	rogowacenie ciemnie	cukrzyca, nowotw...