Nieswoiste choroby zapalne jelit – czy probiotyki mają znaczenie?

Patogeneza nieswoistych chorób zapalnych jelit

Nieswoista choroba zapalna jelit IBD (inflammatory bowel disease) to choroba o charakterze autoimmunizacyjnym. Do najczęstszych jej manifestacji należą choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa). 

Mechanizm rozwoju opisywanej choroby jest wieloczynnikowy. Szacuje się, iż – podobnie jak w przypadku innych chorób o charakterze autoimmunologicznym – głównymi czynnikami predysponującymi do rozwoju stanu zapalnego są uwarunkowania genetyczne oraz zadziałanie czynników środowiskowych sprzyjających aktywacji procesu chorobowego [1].

Za udziałem komponenty genetycznej w patogenezie choroby przemawia chociażby fakt rodzinnego jej występowania. Ryzyko rozwoju nieswoistej choroby zapalnej jelit rośnie niemal 10-krotnie u członków rodzin, w których IBD było diagnozowane, w stosunku do rodzin nieobciążonych. Obserwuje się ponadto zwiększoną częstość występowania choroby wśród bliźniąt jednojajowych [2–5]. 

Predyspozycje genetyczne nie warunkują jednak najprawdopodobniej samodzielnie aktywacji procesu chorobowego. Istotną rolę przypisuje się wpływowi czynników środowiskowych. Pełnią one najprawdopodobniej funkcję „aktywatora” (tzw. trigger) ataku komórek układu odpornościowego na tkanki własne organizmu. W przypadku opisywanej choroby reakcja ta dotyczy struktur przewodu pokarmowego. 

Dyskutowanych jest wiele czynników środowiskowych mogących sprzyjać rozwojowi choroby. Wielokrotnie podnoszono chociażby potencjalną rolę mikroorganizmów w zapoczątkowaniu procesu chorobowego w IBD. Ich udział rozpatrywać można w dwójnasób. Z jednej strony postuluje się bowiem udział drobnoustrojów patogennych w aktywacji stanu zapalnego. Do mikroorganizmów podejrzewanych o udział w rozwoju choroby zalicza się m.in. Mycobacterium paratuberculosis (podejrzewany o rozwój choroby Johna u przeżuwaczy, zbliżonej objawowo do choroby Leśniowskiego-Crohna), patogenne szczepy Escherichia coli (0 157 oraz H7), Yersinia spp., Listeria spp., Bacteroides fragilis, Clostridium dificille i inne. Problem w ustaleniu głównego mikrobiologicznego „winowajcy” IBD wynika w znacznej mierze z rozbieżności uzyskanych w wynikach dotychczas przeprowadzonych badań. Do chwili obecnej nie udało się bowiem wyizolować jednego drobnoustroju, który byłby obecny u wszystkich przeanalizowanych pacjentów z IBD. Udział jednego określonego drobnoustroju w...