Mleko A2A2 – powrót do źródeł

Mleko jest powszechnie występującym produktem i cenionym środkiem spożywczym w diecie człowieka, gdyż zawiera niezbędne składniki odżywcze, w tym białka, węglowodany, tłuszcze, składniki mineralne i witaminy [1]. W mleku znajdują się także związki biologicznie czynne, które przedstawiono na ryc. 1, mające wpływ na transport oraz wchłanianie minerałów i witamin oraz prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego [2, 3]. Wszystkie produkty bogate w składniki bioaktywne wykazujące korzystny efekt dla zdrowia człowieka zaliczane są do żywności funkcjonalnej [4]. 
Mleko produkowane jest w gruczołach sutkowych samic ssaków i stanowi podstawowy pokarm zarówno dla noworodków, jak i młodych zwierząt. W naszym kraju najbardziej rozpropagowane jest mleko uzyskiwane od krów mlecznych, ale znane są także mleka innych ssaków, jak np. kóz, owiec, klaczy, oślic, lam, bawolic, wielbłądzic, jaków czy reniferów. Pod względem zawartości składników odżywczych mleko świeże jest jednym z najlepiej zrównoważonych pokarmów naturalnych, dlatego też zarówno samo mleko, jak i produkty z niego przygotowane powinny się znajdować w pełnowartościowej i prawidłowo zbilansowanej diecie człowieka [5]. Ponieważ jednak obecność laktozy (tzw. cukru mlecznego) oraz niektórych białek mleka może powodować niepożądane reakcje alergiczne u niektórych osób, coraz częściej jest ono zastępowane napojami roślinnymi.
 

Głównym składnikiem mleka krowiego jest białko (ok. 3-4 g/100 ml) charakteryzujące się wysoką wartością biologiczną, strawnością oraz biodostępnością [1]. Zawiera ono wszystkie niezbędne aminokwasy i jest istotnym źródłem peptydów bioaktywnych. 80% białek mleka stanowi kazeina, natomiast pozostałe 20% to białka serwatkowe (ryc. 2) [6]. Kazeina jest fosfo- i glikoproteiną zawierającą fosfor i glukozę [7]. Na szczególną uwagę zasługuje jedna z jej form - β-kazeina. Stanowi ona około 25-30% kazein i zawiera w swoim łańcuchu białkowym 209 reszt aminokwasowych [6, 8]. Znanych jest jej kilkanaście wariantów genetycznych, a wśród najbardziej popularnych wymienia się β-kazeinę A1 i β-kazeinę A2 [9]. Uważa się, że β-kazeina A2 jest pierwotnym wariantem białka mleka, gdyż jej istnienie stwierdzono już kilka tysięcy lat temu. Natomiast β-kazeina A1 pojawiła się w późniejszym okresie w wyniku mutacji u bydła [10]. 
W mleku krowim występuje jedna bądź dwie wersje β-kazeiny, co warunkowane jest jej genotypem. Krowy posiadające obie kopie genu β-kazeiny A2 (A2A2) nazywane są homozygotycznymi i tylko one mogą produkować mleko A2A2, nazywane również mlekiem A2 czy mlekiem A2 only [10]. Mleko w tym wariancie białka produkowane jest głównie przez krowy rasy Guernsey, Jersey, Simental [11], 
a białko to można także znaleźć w mleku rodzimych krów i bawołów indyjskich oraz z innych krajów azjatyckich [12]. Według Priyadarshini i in. [12] w mleku mieszańców ras europejskich i indyjskich w przeważającej części występuje wariant białka A1 [12]. 
Jedyną, ale bardzo istotną różnicą pomiędzy mlekiem z β-kazeiną A1 a A2 jest występujący w 67. pozycji łańcucha białkowego aminokwas. Mianowicie w β-kazeinie A1 występuje histydyna, natomiast w β-kazeinie A2 - prolina [2, 11]. Te dwa warianty β-kazeiny zachowują się inaczej podczas trawienia. Prolina trawiona jest w sposób typowy, rozpada się na peptydy, a następnie na pojedyncze aminokwasy. Te z kolei są wchłaniane przez nabłonek jelitowy, a przechodząc do krwiobiegu są używane w biosyntezie różnorodnych białek potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania tkanek i organów człowieka [13]. 
Od czasu pojawienia się młodszego wariantu białka - A1- zauważono wśród ludzi niepokojąco rosnącą tendencję występowania problemów żołądkowo-jelitowych. Jak później wykazano, większość z tych schorzeń była powiązana z białkiem β-kazomorfiną 7 (BCM-7), które powstaje w wyniku trawienia mleka konwencjonalnego. BCM-7 nie rozpada się na pojedyncze aminokwasy, ale posiada zdolność przenikania przez nabłonek jelitowy do krwiobiegu, jeżeli organizm ma uszkodzoną barierę jelitową. Ten peptyd może stymulować proliferację ludzkich limfocytów jelitowych in vitro [14] i posiada właściwości cytomodulacyjne. Z tego powodu odgrywa istotną rolę w etiologii wielu ludzkich chorób (m.in. miażdżycy, cukrzycy, chorób układu krążenia czy zespołu nagłej śmierci niemowląt) [2, 15, 16]. 
Może także działać jak środek immunosupresyjny, osłabiając tolerancję na antygeny pokarmowe w jelitach, co również może przyczyniać się do występowania cukrzycy typu 1 [17]. BCM-7 aktywuje także receptory opioidowe znajdujące się m.in. wzdłuż przewodu pokarmowego człowieka i w mózgu. Stosowanie substancji, które pobudzają te receptory, powoduje zwolnienie przechodzenia treści przez jelita oraz występowanie częstych zaparć. Ma to także wpływ na skład mikroflory bakteryjnej jelit i pośrednio działa na pracę jelita grubego, zmniejszając masę stolca i liczbę bakterii [18, 19]. Spożywanie mleka A2A2 natomiast uwalnia jedynie śladowe ilości tej substancji, dlatego też nie odnotowano powyższych negatywnych dolegliwości u ludzi spożywających mleko z tym wariantem białka. W czasopiśmie „Nutrients” autorzy artykułu [20] przedstawili hipotezę, iż mleko A2A2 może być stosowane przez osoby starsze, u których zmiany w mikroflorze jelitowej i układzie odpornościowym występują bardzo często. Mleko to bowiem może przeciwdziałać wpływowi starzenia się na zdrowie i prawidłową pracę jelit bądź go opóźniać. Stwierdzono także, że spożywanie mleka z β-kazeiną A2 wykazuje dobroczynny wpływ na układ odpornościowy oraz morfologię błony śluzowej jelit.
 

Mleko z β-kazeiną A2 może być spożywane przez alergików. Dotychczas nie stwierdzono związku między obecnością β-kazeiny A2 w mleku a alergią na białko mleka krowiego (CMPA) lub powiązania z innymi problemami zdrowotnymi [11]. Mleko z β-kazeiną A2 nie posiada właściwości uczulających. Ponadto po jego spożyciu nie odczuwa się przykrych dolegliwości z układu pokarmowego, porównywanych z objawami nietolerancji laktozy obserwowanych po spożyciu mleka konwencjonalnego u osób, które nie produkują enzymu laktazy. W głównej mierze, to właśnie BCM-7 z mleka konwencjonalnego odpowiada za niepożądane objawy żołądkowo-jelitowe, niekiedy bardzo podobne do obserwowanych w przypadkach nietolerancji laktozy [11]. 
Objawia się to albo opóźnionym pasażem jelitowym albo miejscowym zapaleniem [21]. Konsumenci miewający problemy trawienne oraz cierpiący na problemy gastryczne wynikające z nadwrażliwości jelit powinni zaopatrzyć się w mleko z wariantem β-kazeiny A2, gdyż znajduje się w nim blisko 10 razy mniej BCM-7 niż w mleku konwencjonalnym. Ponadto stwierdzono, że populacje pijące mleko o wysokim poziomie β-kazeiny A2 rzadziej cierpią na choroby sercowo-naczyniowe, cukrzycę typu 1 czy miażdżycę. Mleko A2A2 jest produktem łatwostrawnym, przez co poleca się je jako część zbilansowanej diety. U osób, które spożywają mleko A2A2 (niezawierające β-kazeiny A1), zmniejsza się także podatność na niestrawność czy wzdęcia [2, 15]. 
Mleko to zawiera również substancje (jak np. wapń) niezbędne do prawidłowej budowy kości i zębów, co zapobiega występowaniu osteoporozy, a także może wzmacniać układ odpornościowy, sercowo-naczyniowy, nerwowy i pokarmowy [22]. 
Mleko A2A2 cieszy się bardzo dużą popularnością w wielu krajach, m.in. w Nowej Zelandii, Australii, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Holandii, Chinach czy Austrii. Ponadto w Chinach i Australii jest dostępna w sprzedaży mieszanka mleczna dla noworodków zawierająca β-kazeinę A2, rekomendowana jako bezpieczniejsza i łagodniejsza dla delikatnego układu pokarmowego niemowląt [2]. Ten wariant kazeiny występuje także w mleku kobiecym, dlatego warto podkreślić, iż może naśladować mleko matki i przyczyniać się do prawidłowego rozwoju i wzrostu potomstwa [16]. 
Podsumowując, mleko A2A2 cechuje się niską alergennością, przez co wydaje się odpowiadać na zapotrzebowanie dzisiejszego rynku. Produkt ten może być spożywany przez szerokie grono odbiorców, ale w szczególności dedykowany jest osobom cierpiącym na nietolerancję białek mleka, noworodkom oraz osobom starszym. Mleko to charakteryzuje się szeregiem wła­ściwości prozdrowotnych, ponieważ nie zawiera β-kazeiny A1. 

Bibliografia

1. Osiadacz B., Cichy W. Świeże mleko – prosty i wartościowy pokarm w diecie naturalnej człowieka. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, 2022. doi: 10.26444/ms/159379.
2. Radkowska I. Identyfikacja i właściwości prozdrowotne mleka zawierającego β-kazeinę typu A2. Roczniki Naukowe Zootechniki, 2020, 47(2), s. 165–177.
3. Kuczyńska B., Nałęcz-Tarwacka T., Puppel K. i in. Zawartość bioaktywnych składników mleka w zależności od modelu żywienia krów w certyfikowanych gospodarstwach ekologicznych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 2011, 56 (4), s. 7–13.
4. Radkowska I. Wpływ żywienia pastwiskowego krów mlecznych na zawartość składników bioaktywnych oraz przydatność technologiczną mleka. Wiadomości Zootechniczne, 2015, 53(1), s. 41–47.
5. Flaczyk E., Górecka D., Korczak J. Towaroznawstwo żywności pochodzenia zwierzęcego. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań, 2011.
6. Ristanic M., Glavinic U., Vejnovic B. Beta-casein gene polymorphism in serbian holstein-friesian cows and its relationship with milk production traits. Acta Veterinaria, 2020, 70(4), s. 497–510.
7. Barłowska J., Brodziak A., Król J. i in. Zawartość kazeiny w mleku krowim z regionu wschodniej Polski i jej zmiany w okresie 5 lat. Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, 2014, 10 (1), s. 37–44.
8. Farell H.M., Jimenez-Flores R., Bleck G.T. et al. Nomenclature of the proteins of cows’ milk – sixth revision. Journal of Dairy Science, 2004, 87, s. 1641–1674.
9. Singh L.V., Jayakumar S., Sharma A. et al. Comparative screening of single nucleotide polymorphisms in β-casein and κ-casein gene in different livestock breeds of India. Meta Gene, 2015, 4, s. 85–91.
10. Malarmathi M., Senthil K.T., Parthiban M. et al. Analysis of ß-casein gene for A1 and A2 genotype using allele specific PCR in Kangeyam and Holstein-Friesian crossbred cattle in Tamil Nadu. The Indian Journal of Animal Science, 2014, 43, s. 310–315.
11. Park Y.W., Haenlein G.F.W. A2 bovine milk and caprine milk as a means of remedy for milk protein allergy. Dairy, 2021, 2, s. 191–201.
12. Priyadarshini P., Mishra C., Mishra B. et al. Impact of milk protein on human health: A1 verses A2. IJCS 2018, 6, s. 531–535.
13. Oleński K., Cieślińska A., Suchocki T. et al. Polymorphism in coding and regulatory sequences of beta-casein gene is associated with milk production traits in Holstein-Friesian cattle. Animal Science Papers and Reports, 2012, 30(1), s. 5–12.
14. Gill H.S., Doull F., Rutherfurd K.J., Cross M.L. Immunoregulatory peptides in bovine milk. Br J Nutr, 2000, 84, s. 111–117.
15. Ganguly I., Gaur G.K., Singh U. et al. Beta-casein (CSN2) polymorphism in Ongole (Indian zebu) and Frieswal (HF×Sahiwal crossbred) cattle. Ind J Biotech, 2013, 12, s. 195–198.
16. Zapletal P., Adamczyk K., Radkowska I. i in. Właściwości funkcjonalne mleka krów ras lokalnych w Polsce. Wiadomości Zootechniczne, 2018, 56(1), s. 67–76.
17. Clemens R.A. Milk A1 and A2 peptides and diabetes. Nestle Nutr Workshop Ser Pediatr Program, 2011, 67, s. 187–195.
18. Snelson M., Mamo J.C.L., Lam V. Differential Effects of high-protein diets derived from soy and casein on blood-brain barier integrity. Mice Front Nutr, 2017, 24(4), s. 35.
19. Chia J.S.J., McRae J.L., Kukuljan S. et al. A1 beta-casein milk protein and other environmental pre-disposing factors for type 1 diabetes. Nutr Diabetes, 2017 May 15, 7(5), e274.
20. Guantario B., Girlbaldi M., Devirgiliis C. et al. A comprehensive evaluation of the Impact of bovine milk containing different beta-casein profiles on gut health of ageing mice. Nutrients, 2020, 12, s. 2147.

Pozostałe pozycje dostępne u autorki.