Interpretacja badań laboratoryjnych w gabinecie dietetyka Morfologia krwi obwodowej

Do jednych z podstawowych badań zaliczamy rutynowo wykonywaną morfologię z rozmazem, będącą skarbnicą wiedzy o funkcjonowaniu naszego organizmu. Rozszyfrowując oznaczane w niej parametry, możemy z łatwością dokonać diagnostyki m.in. różnicowej niedokrwistości, chorób genetycznych przebiegających z zaburzoną gospodarką żelazem, zespołu złego wchłaniania, alergii pokarmowych czy problemów z układem immunologicznym. Podchodząc do pacjenta w sposób holistyczny, szukając przyczyny zaburzeń jego kondycji klinicznej, naszym pierwszym krokiem jest wykonanie odpowiedniej diagnostyki. 

Holistyczne podejście do wyników badań laboratoryjnych

Dla wszystkich parametrów laboratoryjnych zostały wyznaczone przez Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych dolne oraz górne zakresy referencyjne. Wartości tych przedziałów przedstawiają dane odnoszące się statystycznie do 95% populacji. Powinniśmy być świadomi, że parametry wykraczające poza granice zakresów referencyjnych nie muszą oznaczać choroby. Z drugiej strony, wyniki mogą wciąż mieścić się w przedziale sugerowanym jako optymalny, mimo że są podwyższone w stosunku do wartości początkowo występujących u danego pacjenta. Obserwujmy proces zmian wyników badań laboratoryjnych. Opieranie się wyłącznie na jednorazowym oznaczeniu może być dla nas mylne i diagnostycznie mało wartościowe. Praktycznym przykładem takiego parametru jest wartość hormonu przysadki mózgowej, który steruje pracą tarczycy (TSH). Jego sukcesywny wzrost oraz przekroczenie wartości funkcjonalnej powyżej 2,0–2,5 µU/ml wraz z objawami klinicznymi sugerującymi niedoczynność tarczycy powinny być dla nas bodźcem do pogłębionej diagnostyki (pełny panel tarczycowy wraz z USG tarczycy). Z tego powodu w wielu stanach klinicznych ważne są seryjne oznaczania danego parametru. Kolejnym ważnym aspektem jest świadomość różnic w zakresach referencyjnych między poszczególnymi laboratoriami, co wynika z odmiennych technik kalibracji aparatury. Wyniki badań są również zależne od wieku, płci, rasy, masy ciała czy stanu fizjologicznego badanego (ciąża, laktacja, stosowany model żywieniowy czy zmienność dobowa). Powinnyśmy mieć również świadomość, że interpretowane przez nas wyniki pacjenta mogą być obarczony błędem fazy przedlaboratoryjnej (zanim próbka krwi trafi do laboratorium) oraz nieprawidłowościami na poziomie pracy laboratorium. Zgodnie z Friedman GD, Goldberg M., Ahuja JN, et al., jeśli przesiewowo wykonuje się jednocześnie osiem badań, to u 25% osób wynik co najmniej jednego testu będzie nieprawidłowy, a jeśli wykonywany zestaw obejmuje 20 badań, to nieprawidłowy wynik co najmniej jednego testu uzyska się u 55% osób. Jest to ważna informacja, by z dużą dozą ostrożności wyrokować o danym problemie zdrowotnym. Co więcej, warto przypominać pacjentom o prawidłowym przygotowaniu do badań biochemicznych – w przypadku oznaczenia morfologii powinniśmy podejść do badania na czczo, (ostatni posiłek należy zjeść najpóźniej 10 godzin przed badaniem, a przed morfologią można wypić maksymalnie pół szklanki wody). W tym miejscu należy również wspomnieć o normie funkcjonalnej, która świadczy o optimum zdrowotnym naszego pacjenta. Jak ją wyznaczyć? Większość danych dotyczących norm funkcjonalnych można znaleźć w publikacjach naukowych, jednak najprostszą metodą jest dodanie do siebie dolnego oraz górnego zakresu referencyjnego i podzielenie otrzymanej wartości przez dwa. Jeśli zauważamy, że wartość oznaczanego parametru pacjenta oscyluje wokół dolnej granicy zakresu referencyjnego, powinno nam się zapalić czerwone światło ostrzegawcze. 

Krew jako materiał analityczny

Materiałem analitycznym może być tzw. krew „pełna”, czyli zawierająca wszystkie składniki płynne i morfotyczne, a także surowica oraz osocze. W zależności od rodzaju wykonywanych analiz krew może być pobierana do suchych, czystych probówek (umożliwiających powstanie skrzepu i oddzielenie surowicy) lub do probówek zawierających określony środek przyspieszający lub hamujący wykrzepianie. Zastosowanie antykoagulantów zapobiega wykrzepianiu i umożliwia wykonanie badań w pełnej krwi lub w osoczu po odwirowaniu krwi w określonych warunkach i czasie. Oddzielenie osocza i surowicy powinno nastąpić w czasie nie dłuższym niż godzina od pobrania. Praktyczna porada – kierujmy pacjentów do laboratoriów centralnych, unikając daleko położonych punków pobrań, zwiększając tym samym wiarygodność oznaczanych parametrów. 

Wpływ fazy przedanalitycznej na badania hematologiczne

Każdego dnia w polskich laboratoriach wykonuje się miliony badań hematologicznych, na wyniki których wpływają liczne czynniki – zależne i niezależne od pracy laboratorium. Biorąc pod uwagę wykorzystanie automatycznych analizatorów oraz rygorystycznych procedur kontroli jakości badań, błędy popełniane przed pobraniem krwi (w fazie przednanalitycznej) stanowią 31–75% wszystkich nieprawidłowości laboratoryjnych. Wśród przyczyn tych błędów wyróżnia się czynniki związane z pacjentem oraz z samym pobraniem próbki do badań przez diagnostę laboratoryjnego. 

Czynniki związane z pacjentem

Płyny spożyte bezpośrednio przed pobraniem krwi do badań mogą obn...