Dlaczego inozytole są tak ważne w PCOS?

Zespół policystycznych jajników (PCOS) określany jest zaburzeniem endokrynologicznym, które dotyczy 5–10% kobiet w wieku rozrodczym [1]. Schorzenie to ma bardzo złożoną etiologię, opiera się na predyspozycjach genetycznych, czynnikach środowiskowych i steroidogenezie. PCOS charakteryzuje się też bardzo różnymi objawami (zostały przedstawione w tab. 1), utrudniającymi leczenie [1, 2, 10].
 

Tabela 1. Objawy zespołu policystycznych jajników [1, 2, 10]

Objawy zespołu policystycznych jajników

Nieprawidłowa masa ciała – nadwaga, otyłość (czasem też niedowaga). Zaburzenia miesiączkowania – miesiączki nieregularne i bardzo często cykl przebiega bez owulacji. Zmiany trądzikowe i łojotokowe. Otyłość wiscelarna (w obrębie brzucha). Łysienie androgenowe (określane mianem typu męskiego). Hirustyzm (nadmierne owłosienie). Maskulinizacja, wirylizacja (rozwój cech fizycznych typowych dla dorosłych mężczyzn). Kłopoty z zajściem w ciążę. Upośledzona tolerancja glukozy i hiperinsulinemia.  Zbyt wysoki poziom androgenów – testosteronu i androstendionu.  Zbyt duża sekrecja hormonu luteinizującego LH (dochodzi do zmiany w stosunku LH do FSH, co zaburza dojrzewanie pęcherzyków jajowych).

Z powodu braku jednoznacznego podłoża rozwoju PCOS leczenie ma charakter objawowy. Najistotniejszym elementem terapii jest modyfikacja stylu życia, odpowiednio zbilansowana dieta, przy problemach z nadmierną masą ciała, najlepiej redukcyjna, która ułatwi spadek kilogramów. Zalecana jest również regularna i umiarkowana aktywność fizyczna, dostosowana do możliwości pacjentki, a także ograniczenie czynników stresowych, które pobudzają wydzielanie kortyzolu i zwiększają łaknienie. O ewentualnej farmakoterapii decyduje lekarz [10].
Obecnie stosowane leki u kobiet z PCOS to: metformina, pioglitazon czy troglitazon. Ich celem jest poprawa insulinowrażliwości i zmniejszenie hiperandrogenizmu, powodując powrót regularnych cykli miesiączkowych oraz owulacji u kobiet z PCOS [1].
Prowadzone w ostatnich latach badania dowodzą skuteczności stosowania inozytoli, potwierdzając ich pozytywny wpływ na profil metaboliczny i hormonalny kobiet chorujących na PCOS oraz sugerują, że wdrożenie inozytoli prowadzi do wzrostu częstości owulacji, przywrócenia regularnych miesiączek, redukcji hiperandrogenizmu, a także wywiera korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową [1, 2, 3, 9].
Inozytol został odkryty już sto lat temu w moczu osób chorych na cukrzycę – wówczas nie zdawano sobie jeszcze sprawy z jego właściwości. Dopiero w 1941 r. Gavin i McHenry podjęli się opisania jego istotnych właściwości w optymalnym funkcjonowaniu metabolizmu. Inozytol jest związkiem należącym do witamin z grupy B (nazywany witaminą B8) i dostarczaną do organizmu wraz z codzienną dietą w ilości ok. 1 g – ilość ta pokrywa jego standardowe zapotrzebowanie. Naturalnie obecny jest w produktach pełnoziarnistych, orzechach, cytrusach, kiełkach pszenicy, fasoli i drożdżach. Substancja jest również syntezowana w organizmie człowieka z glukozy [1, 4, 11].
Najczęściej występującymi, biologicznie czynnymi formami inozytolu są mio-inozytol (MI) oraz D-chiro-inozytol (DCI), który powstaje na drodze epimeryzacji. Aktywność tej reakcji jest uzależniona od poziomu insuliny w organizmie [7, 11].

Mio-inozytol – udowodniony wpływ na funkcjonowanie organizmu:

• Bierze udział w tworzeniu błony komórkowej.
• Prekursor fosfolipidów, odpowiedzialnych za wewnątrzkomórkowe sygnały w obrębie oocytu.
• Istotny w prawidłowym dojrzewaniu oocytów w obrębie cytoplazmy i jądra komórkowego.
• Uczestniczy w produkcji hormonów, takich jak: gonadoliberyna, TSH i insulina.
• W jajniku reguluje wychwyt glukozy oraz sygnalizację FSH (hormon odpowiedzialny za dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych).
• Odpowiedzialny za transport glukozy i wykorzystywanie jej przez tkanki obwodowe.
• Mediator wewnątrzkomórkowego działania insuliny.
• Bierze udział w morfogenezie i cytogenezie komórek.
• Odpowiedzialny za prawidłowy wzrost komórki.
• Bierze udział w syntezie lipidów [2, 3, 4, 9]. 

Wszystkie wymienione właściwości sprawiają, że mio-inozytol jest obecnie zalecany w leczeniu PCOS. Zmniejszone stężenie MI w płynie pęcherzykowym wiąże się z gorszą jakością komórek jajowych. Substancja wykazuje pozytywny wpływ na przywrócenie parametrów metabolicznych, endokrynologicznych i regularnych owulacji. Jest także określany związkiem w pełni bezpiecznym, rekomendowanym przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników [3, 5–8].
Badania wykazały, że podawanie mio-inozytolu przez 6 miesięcy pacjentkom z PCOS spowodował poprawę wielu parametrów, które zostały przedstawione w tab. 2 [1, 7].
 

Tabela 2. Wpływ stosowania mio-inozytolu u pacjentek z PCOS [1, 3, 4, 8, 9].

Wpływ stosowania mio-inozytolu u pacjentek z pcos:

Zmniejszenie stężenia LH i prolaktyny oraz stosunku LH/FSH. Spadek objętości powiększonych jajników.  Poprawa parametrów określających insulinowrażliwość – wskaźnik HOMA-IR i stężenie insuliny po obciążeniu glukozą.  Zwiększenie regularnych miesiączek i częstszych owulacji (69,5%).  Wzrost stężenia progesteronu w drugiej fazie cyklu (faza lutealna). Zmniejszenie hiperandrogenizmu, Wzrost stężenia SHBG (białko odpowiedzialne za transport i syntezę hormonów płciowych – androgenów u mężczyzn i estrogenów u kobiet), wraz ze spadkiem testosteronu i dehydroepiandrosteronu we krwi. Zmniejszenie nasilenia objawów spowodowanych obniżonym poziomem estrogenów. Lepsze wskaźniki zapłodnienia i jakości zarodków.

Efekty terapii MI można zauważyć po co najmniej 6 miesiącach suplementacji diety, natomiast znaczący wzrost SHBG zaobserwowano po 24 tygodniach regularnego stosowania [7].

D-chrio-inozytol – udowodniony wpływ na funkcjonowanie organizmu:

• Wspomaga przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. 
• Wpływa na magazynowanie glikogenu w wątrobie, mięśniach i tkance tłuszczowej. 
• Wspiera równowagę gospodarki hormonalnej.
• Bierze udział w poprawie insulinowrażliwości.
• Ma właściwości lipotropowe (pomocny w redukcji tkanki tłuszczowej).
• Wpływa na zmniejszenie hiperandrogenizmu (nadmiar męskich hormonów) [5, 6, 9, 14, 15].

Terapia MI i DCI

Najbardziej korzystne efekty uzyskuje się przy włączeniu obu rodzajów inozytoli [6, 14]. Dlatego też z powodzeniem w PCOS jest włączany również D-chiro-inozytol. Przekształcanie MI do DCI zachodzi pod wpływem insuliny. U kobiet z PCOS jajniki nie wykazują oporności na insulinę, tak jak pozostałe tkanki obwodowe, więc krążąca w organizmie zbyt duża ilość insuliny napływa do jajnika, generując nadprodukcję DCI przy równoczesnym zmniejszaniu MI. Dysproporcje w ilości MI/DCI mogą stymulować wzrost produkcji androgenów, obniżać jakość oocytów oraz osłabiać sygnalizację FSH (odpowiedzialną za dojrzewanie komórek jajowych) [5]. To wszystko w konsekwencji prowadzi do zaburzenia płodności [3, 5, 6, 7, 14, 16].
Jednakże badania wskazują, że stosowanie obu inozytoli w odpowiednich proporcjach prowadzi do szybszego wyrównania parametrów metabolicznych i hormonalnych niż podawanie samego mio- inozytolu [10]. Włączenie DCI wpływa na wzrost wrażliwość insulinowej i tolerancję glukozy w tkankach obwodowyc...