Badania laboratoryjne w gabinecie dietetyka. Lipidogram oraz markery stanu zapalnego

Zwróciliśmy uwagę na parametry czerwonokrwinkowe pomocne w diagnostyce różnicowej anemii wynikającej z niedoboru żelaza, witaminy B12 bądź kwasu foliowego. Kolejnym równie ważnym panelem badań są wskaźniki oceniające ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takie jak: lipidogram (cholesterol całkowity, frakcja HDL, frakcja LDL oraz trójglicerydy), markery stanu zapalnego (hsCRP, OB, fibrynogen oraz D-dimery), homocysteina – aminokwas określany mianem nowego cholesterolu – oraz próby wątrobowe (ASP, ALT, GGTP). Dodatkowo powinniśmy zwrócić uwagę na gospodarkę węglowodanową naszego pacjenta, która w sposób bezpośredni wpływa na równowagę lipidową naszego organizmu. Aby w sposób właściwy interpretować parametry ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, powtórzymy informacje dotyczące budowy oraz funkcji poszczególnych frakcji cholesterolu. Odpowiemy również na najczęstsze pytanie zadawane przez pacjentów: „Czy cholesterol jest dobry, zły czy niezbędny?”. 

Lipidy i lipoproteiny 

Tłuszcze (lipidy) to grupa substancji o różnej strukturze chemicznej, których wspólną cechą jest nierozpuszczalność w wodzie. Cząsteczkami chemicznymi umożliwiającymi transport lipidów we krwi są lipoproteiny – kompleksy złożone z tłuszczów oraz swoistych białek, zwanych apolipoproteinami. W budowie cząsteczki lipoproteinowej wyróżniamy wnętrze („jądro” zawierające cholesterol zestryfikowany i triacyloglicerole) oraz zewnętrzny „płaszcz” składający się z fosfolipidów oraz cholesterolu niezestryfikowanego. 
 

Frakcje lipoproteinowe

Lipoproteiny osocza dzieli się na kilka klas, różniących się gęstością właściwą, która jest wypadkową stosunku lipidów do białek w cząstkach lipoproteinowych. Wyróżniamy:

• chylomikrony – CHM;
• lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości – VLDL (z ang. Very Low Density Lipoproteins);
• lipoproteiny o pośredniej gęstości – IDL (z ang. Intermediate Density Lipoproteins);
• lipoproteiny o niskiej gęstości – LDL (z ang. Low Density Lipoproteins);
• lipoproteiny o wysokiej gęstości – HDL (z ang. High Density Lipoproteins). 

Główne lipidy transportowane przez lipoproteiny to triacyloglicerole (TG), cholesterol (CH) i fosfolipidy (FL). Udział poszczególnych klas lipoprotein w transporcie lipidów przez osocze jest wypadkową ich stężenia we krwi oraz składu lipidowego. W prawidłowych warunkach, na czczo, VLDL są głównymi transporterami TG, natomiast LDL transportują większość cholesterolu. 
 

Metabolizm lipoprotein

95% spożywanych tłuszczów stanowią triacyloglicerole. Ich absorpcja jelitowa jest bardzo wydajna i w normalnych warunkach sięga blisko 90% TG zawartych w diecie. Podczas procesu trawienia w przewodzie pokarmowym lipidy są hydrolizowane (rozkładane) i wchłaniane do komórek błony śluzowej jelita cienkiego. Tam syntetyzowane są chylomikrony (ryc. 4.).

Strukturalnym białkiem chylomikronów jest apo B-48, które posiada zdolność wiązania znacznych ilości TG. Tworzenie chylomikronów następuje w trakcie syntezy apo B-48 i zależy od obecności mikrosomalnego białka transportowego (z ang. microsomal transport protein, MTP), które przenosi TG do miejsca syntezy apo B. Genetycznie uwarunkowany brak MTP skutkuje ciężkim zaburzeniem zwanym abetalipoproteinemią (o którym więcej informacji w dalszej części dodatku). Powstające chylomikrony wchłaniane są do naczyń chłonnych i następnie dostają się wraz z chłonką do łożyska naczyniowego. Ocenia się, że jedna cząsteczka chylomikronów przebywa we krwi 7–10 minut. Szybki katabolizm i stopniowe pojawianie się chylomikronów we krwi sprawiają, że po posiłku w normalnych warunkach utrzymuje się przez pewien czas stosunkowo niewielka ilość chylomikronów we krwi, co objawia się umiarkowanym wzrostem TG, ale nie wpływa istotnie na poziom CH (lipemia pokarmowa). W zaburzeniach metabolizmu chylomikronów poziom TG we krwi jest wysoki, wzrasta też stężenie cholesterolu. 

Katabolizm LDL. Równowaga cholesterolowa w komórce 

U człowieka cholesterol jest składnikiem wszystkich błon biologicznych, prekursorem hormonów sterydowych, kwasów żółciowych oraz witaminy D. Około 40% całego cholesterolu ustroju znajduje się w...