Naturalni sojusznicy wiosennych postanowień – o wsparciu redukcji masy ciała z wykorzystaniem substancji roślinnych

Wiosenne porządki w organizmie

Wiosna to sezon nowych początków, dlatego często właśnie na wiosnę decydujemy się na rozpoczęcie redukcji masy ciała, czemu sprzyja zarówno większa dostępność świeżych warzyw, owoców i ziół, jak i korzystne warunki atmosferyczne do uprawiania aktywności fizycznej w plenerze. W sezonie wiosennym do życia budzi się również roślinność, która nie tylko cieszy nasze oczy i zmysły, ale okazuje się także cennym sprzymierzeńcem w wiosennych postanowieniach. W świecie roślin możemy znaleźć kilka gatunków bogatych w substancje bioaktywne, które według badań sprzyjają naszym staraniom o redukcję masy ciała. W poniższym przeglądzie przyjrzymy się roli wybranych substancji roślinnych we wspieraniu procesu redukcji masy ciała.

Roślinny potencjał we wspieraniu redukcji masy ciała

Substancje aktywne zawarte w roślinach mogą wspierać redukcję masy ciała na drodze różnych mechanizmów działania, takich jak:

• zmniejszone różnicowanie i ograniczona proliferacja (namnażanie) preadipocytów (prekursorów komórek tłuszczowych),
• zwiększony wydatek energetyczny,
• zmniejszone wchłanianie tłuszczu,
• zmniejszone pobieranie pokarmu (np. oddziaływanie zielonej herbaty i oolong poprzez wpływ na aktywność lipazy trzustkowej → zahamowanie aktywności poprzez działanie epigallokatechiny, galusanu epigallokatechiny [EGCG], L-epikatechiny, galusanu epikatechiny),
• zwiększona lipoliza i zmniejszona lipogeneza.

Poniżej omówione zostaną wybrane źródła substancji roślinnych wspierających redukcję masy ciała, ich efektywność oraz możliwości zastosowania w praktyce.

Garcinia cambogia

Garcinia cambogia, czyli tamaryndowiec malabarski, to egzotyczna roślina pochodząca z Indonezji. Swoje działanie wspierające redukcję masy ciała roślina ta zawdzięcza głównie zawartości kwasu hydroksycytrynowego (HCA), który stanowi nawet do 30% masy rośliny i nadaje garcinii mocno kwaśny smak. Działanie HCA związane jest ze zmniejszeniem spożycia pokarmu poprzez regulację poziomu serotoniny i modyfikacje metaboliczne, takie jak zwiększenie utleniania tłuszczów, zmniejszenie lipogenezy de novo i stymulacja glikogenezy wątrobowej, a tym samym promowanie wydatkowania energii. HCA jest konkurencyjnym inhibitorem liazy adenozynotrifosforanowej (ATP)-cytrynianowej, enzymu katalizującego pozamitochondrialny rozkład cytrynianu na szczawiooctan i acetylo-CoA. Tym samym ogranicza dostępność acetylo-CoA, związku odgrywającego kluczową rolę w syntezie kwasów tłuszczowych w dietach bogatych w węglowodany [1]. 
W metaanalizie z 2020 r. uwzględniającej osiem badań (łącznie 530 osób badanych) wykazano, że dodatek Garcinii cambogii znacząco zmniejszył masę ciała (o 1,34 kg), BMI (o 0,99 kg/m2), masę tłuszczową (o 0,42%) w porównaniu z grupą placebo [2]. Koreańska Agencja ds. Żywności i Leków rekomenduje podaż Garcinia w dawce 750–2800 mg/dzień (dawka 2800 mg/dzień wskazywana jest jako NOAEL, czyli dawka niewywołująca dających się zaobserwować szkodliwych skutków) [3]. 

Ekstrakt z zielonej kawy

Ekstrakt z zielonej kawy pochodzi z zielonych niepalonych ziaren kawy. Wśród występujących tam składników bioaktywnych można wyróżnić kwas chlorogenowy (CGA) należący do kwasów fenolowych [4]. Inne występujące w niej składniki bioaktywne to kwas kawowy, wanilinowy, p-kumarowy i feruloilowy, trigonelina, garbniki i antrachinony. Dostępne badania kliniczne z udziałem ludzi sugerują, że suplementacja diety ekstraktem z ziaren zielonej kawy może być skuteczna w promowaniu utraty masy ciała u osób z nadwagą/otyłością. Mechanizm działania zielonej kawy w kontekście wspierania redukcji masy ciała polega na pobudzaniu lipolizy komórek tkanki tłuszczowej, obniżeniu aktywności lipazy trzustkowej, syntazy kwasów tłuszczowych, reduktazy hydroksy-metyloglutarylo-CoA oraz acylotransferazy acyl-Co-A: cholesterolu, a także na zwiększeniu aktywności procesu β-oksydacji oraz ekspresji PPAR-α w wątrobie. Metaanaliza autorstwa Onakpoya i wsp. potwierdziła istotną statystycznie redukcję masy ciała, która wynosiła 2,5 kg u osób suplementowanych 180–200 mg ekstraktu z zielonej kawy w okresie 4–12 tygodni [5]. 
 

Yerba mate

Yerba mate to suszone liście rośliny Ilex paraguariensis (ostrokrzewu paragwajskiego) wywodzącej się z Ameryki Południowej, a dokładniej z Argentyny, Paragwaju, Urugwaju oraz z południowej Brazylii [6]. Z suszonych i rozdrobnionych liści oraz łodyg ostrokrzewu paragwajskiego sporządza się napar o nazwie mate. Susz ostrokrzewu jest bogatym źródłem polifenoli, takich jak flawonoidy (kwercetyna i rutyna), oraz kwasów fenolowych (kwas chlorogenowy i kofeinowy), kofeiny i saponin [6]. Ekstrakt z yerba mate jest szczególnie bogata w kwas chlorogenowy, hamuje adipogenezę poprzez zmniejszenie ekspresji genów regulujących adipogenezę. Yerba mate hamuje przyrost masy ciała i akumulację trzewnej tkanki tłuszczowej oraz obniża poziom cholesterolu, trójglicerydów, cholesterolu LDL w surowicy [7, 8]. Według badania przeprowadzonego w 2011 r. wśród kobiet i mężczyzn z otyłością suplementacja diety ekstraktem z yerba mate przyczyniła się do zmniejszenia masy tkanki tłuszczowej i procentowej zawartości tkanki tłuszczowej oraz do redukcji wartości wskaźnika WHR (ang. waist-hip ratio) [9]. Inne badanie udowodniło, że przyjmowanie ekstraktu yerba mate bezpośrednio przed ćwiczeniami fizycznymi o umiarkowanej intensywności może zwiększyć spalanie tkanki tłuszczowej o 24%, przyczyniając się do poprawy wyników sportowych bez negatywnego wpływu na maksymalną wydajność wysiłkową [10]. 
Wyniki te sugerują, że suplementacja yerba mate może być skuteczna we wsparciu leczenia otyłości.

Guarana 

Paullinia cupana, znana powszechnie jako guarana, to gatunek pnącza z rodziny mydleńcowatych, które występuje w Ameryce Południowej, głównie w dorzeczu Amazonki. Jako surowiec zielarski wykorzystuje się głównie jej owoce (a właściwie nasiona) oraz korzeń. Guarana to roślina o największej dotąd stwierdzonej u roślin zdolności syntezy kofeiny, której zawiera cztery razy więcej niż ziarna kawowca lub powszechnie znane gatunki kawy. Główną substancją aktywną nasion jest guaranina działająca na organizm praktycznie tak samo, jak kofeina. Należy pamiętać, że guaranina i kofeina to nie ten sam związek chemiczny. Obydwie substancje mają bardzo podobne właściwości, jednak różnią się budową chemiczną. Kofeina to trimetyloksantyna, natomiast guaranina – tetrametyloksantyna. Wśród pozostałych substancji aktywnych guarany wymienia się również adeninę, cholinę, katechinę, hipoksantynę, saponiny, teofilinę, teobrominę, skrobię oraz olejki eteryczne. Dane z badania z 2017 r. wskazują, że guarana ma potencjał antyadipogeniczny ze względu na jej zdolność do modulowania miRNA i genów związanych z tym procesem [11]. Zgodnie z metaanalizą z 2021 r. dotyczącą wpływu guarany na ludzkie zdrowie, spożywanie sproszkowanej guarany skutecznie przeciwdziała otyłości. Co więcej, guarana wykazuje również właściwości kardioprotekcyjne, hipolipemizujące, przeciwzapalne, hipotensyjne i przeciwutleniające. Korzyści zdrowotne płynące ze spożycia guarany mogą zapobiegać rozwojowi chorób przewlekłych, wywoływanych przez zmiany profilu lipidowego [12]. Do mechanizmów działania guarany w kontekście redukcji masy ciała należą m.in. zmniejszenie apetytu, modyfikacja wchłaniania i metabolizmu lipidów, zwiększenie termogenezy i zmiany w mikrobiocie jelitowej. 

Podsumowanie

Podstawową i najważniejszą strategią w redukcji masy ciała stanowi zmiana stylu życia polegająca na prowadzeniu regularnej aktywności fizycznej oraz stosowaniu zbilansowanej diety uwzględniającej deficyt kaloryczny. Redukcja nadmiernych kilogramów (zwłaszcza brzusznej tkanki tłuszczowej) przynosi wymierne korzyści, zmniejsza bowiem problemy ze zdrowiem i ryzyko wielu chorób. Dodatkowe wsparcie w redukcji masy ciała poprzez suplementację substancji bioaktywnych pochodzenia roślinnego może wspomóc nasze wysiłki w walce o zdrowie i zmniejszenie masy ciała. 

Bibliografia

1. Andueza N., Giner R.M., Portillo M.P. Risks Associated with the Use of Garcinia as a Nutritional Complement to Lose Weight. Nutrients, 2021, 13(2), 450. 
2. Golzarand M., Omidian M., Toolabi K. Effect of Garcinia cambogia supplement on obesity indices: A systematic review and dose-response meta-analysis. Complementary Therapies in Medicine, 2020, 52, 102451.
3. Stuby J. et al. Appetite-suppressing and satiety-increasing bioactive phytochemicals: a systematic review. Nutrients, 2019, 11, 2238.
4. Rios-Hoyo A. New dietary supplements for obesity: what we currently know, “Curr Obes Rep” 5, 2016, 262–270.
5. Onakpoya I. et al. The use of green coffee extract as weight loss supplement: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Gastroenterol Res Pract 2011, 1–6.
6. Lutomski P., Goździewska M., Florek-Łuszczki M. Health properties of Yerba Mate. Ann Agric Environ Med, 2020, 27(2), 310–313. 
7. Pang J., Choi Y., Park T. Ilex paraguariensis extract ameliorates obesity induced by high-fat diet: potential role of AMPK in the visceral adipose tissue. Arch Biochem Biophys, 2008, 476(2), 178–85. 
8. Mosimann A.L., Wilhelm-Filho D., da Silva E.L. Aqueous extract of Ilex paraguariensis attenuates the progression of atherosclerosis in cholesterol-fed rabbits. Biofactors, 2006, 26(1), 59–70. 
9. Kim S.Y., Oh M.R., Kim M.G. et al. Anti-obesity effects of Yerba Mate (Ilex Paraguariensis): a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. BMC Complement Altern Med, 2015, 15, 338. 
10. Alkhatib A. Yerba Maté (Illex Paraguariensis) ingestion augments fat oxidation and energy expenditure during exercise at various submaximal intensities. Nutr Metab (Lond), 2014, 11, 42.
11. Lima N., Numata E.P., Mesquita L. et al. Modulatory Effects of Guarana (Paullinia cupana) on Adipogenesis. Nutrients, 2017, 9(6), 635. 
12. Torres E.A.F.S., Pinaffi-Langley A.C.C., Figueira M.S. et al. Effects of the consumption of guarana on human health: A narrative review. Compr Rev Food Sci Food Saf, 2021, 1–24.
     

R e k l a m a