Dyskusyjny wapń
Czy Hipokrates twierdząc, że mleko jest najdoskonalszym pokarmem jaki stworzyła natura, na pewno miał rację? A może ten bogaty w składniki odżywcze produkt nie jest po prostu przeznaczony dla każdego? Instytut Żywności i Żywienia zaleca spożywanie co najmniej dwóch szklanek mleka lub przetworów mlecznych dziennie osobom dorosłym oraz 3 - 4 porcje dzieciom i młodzieży. American Academy oraz American Dietetic Association (ADA) zachęcają dzieci i młodzież do spożywania dwóch – trzech szklanek. Profesor Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska, przewodnicząca Rady Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka, publicznie wielokrotnie podkreślała pozytywne działanie mleka na ludzki organizm. Wapń, potas, fosfor, magnez, cynk – to wszystko wraz z mlekiem dostarczamy organizmowi. Mleko posiada wysoką wartość odżywczą, zawiera witaminy z grupy B (B2, B12) oraz witaminy A i D. – Nie umniejszając jego walorów, należy jednak wiedzieć, że niekoniecznie jest to produkt korzystny dla każdego człowieka – mówi dr Patrycja Szachta z Instytutu Mikroekologii. Ze względu na zawartość dużej ilości wapnia oraz witaminy D picie mleka było polecane na wzmocnienie kości. Prace badawcze uczonych z Uniwersytetu Harvarda prowadzone przez 12 lat nie potwierdziły jednak tych opinii. Badanie „The Nurses’ Health Studies” wykazuje, że osoby, które wapń w większości pozyskują z produktów mleczarskich, są bardziej podatne na złamania. Jak do tego dochodzi? Ludzka krew zawiera wapń o stężeniu około 9-10 mg, a po spożyciu mleka ta wartość gwałtownie wzrasta. I wtedy organizm stara się obniżyć zbyt duży poziom wapnia i usuwa go – wraz z moczem – z nerek. Czego efektem jest zdaniem amerykańskich badaczy osteoporoza lub próchnica. Coś wręcz przeciwnego dowodzą natomiast badania przeprowadzone przez Szpital Uniwersytecki w Zurychu i Dartmouth Medical School. Wynika z nich, że do złamań kości u osób spożywających każdego dnia 4 szklanki mleka dochodzi o około 70 proc. rzadziej, niż u osób go niespożywających. Badacze informują, że to zasługa wapnia i fosforu które są bardzo łatwo przyswajane przez organizm.
POLECAMY
Laktoza i kazeina
Mleko jest jednym z najczęstszych alergenów. Nietolerancja dotyczy między innymi cukru mlecznego - laktozy, do której trawienia potrzebujemy enzymu laktazy. ( U dzieci w wieku od drugiego do czwartego roku życia dziecka obniża się bowiem poziom wytwarzania laktazy). Objawy nietolerancji laktozy bardzo łatwo rozpoznać: oddawanie nadmiernej ilości gazów, wzdęcia, kurczowy ból brzucha, biegunka, mdłości. Nasilenie zależy od ilości spożytej laktozy oraz stopnia niedoboru laktazy. Nietolerancja najczęściej występuje u młodzieży oraz osób dorosłych i jest uzależniona od grupy etnicznej: 2 – 30 proc. u osób rasy białej, 50 - 80 proc. rasy latynoskiej, 60 - 80 proc. rasy czarnej i Żydów aszkenazyjskich oraz około 100 proc. u osób pochodzenia azjatyckiego. Kolejny rodzaj nietolerancji dotyczy białka mleka – kazeiny. W tym przypadku dochodzi do rozwoju reakcji alergicznej, która może być podstawą wielu niekorzystnych objawów klinicznych ze strony przewodu pokarmowego, skóry czy układu oddechowego. Jak tłumaczy prof. Magdalena Czarnecka – Operacz, alergolog z Kliniki Dermatologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, uczulenie na białka mleka krowiego może w ekstremalnych przypadkach prowadzić nawet do tzw. układowych reakcji anafilaktycznych. Zdarza się to jednak – jak przyznaje – bardzo rzadko. Około 20 proc. Noworodków posiada przeciwciała IgG skierowane przeciwko białkom mleka krowiego. Najczęstszym jest kazeina, gdyż wraz z serwatką stanowią około 3,3 proc. zawartości mleka. W wielu publikacjach można znaleźć informację, że jeżeli pierwsze objawy alergii na mleko krowie występują dopiero w wieku dojrzałym, to oznacza to, że alergenem najczęściej jest kazeina. To ona produkuje homocysteinę, która blokuje żyły wraz z tętnicami, co przyczynia się do chorób krążenia. Prof. Czarnecka-Operacz dodaje, iż wysokie spożycie mleka i produktów mlecznych może powodować cięższy przebieg trądziku pospolitego i trudności terapeutyczne.
Właściwości antynowotworowe?
Prowadzone w Norwegii badania potwierdziły, iż szczególnie cenny w mleku jest sprzężony kwas linolowy (conjugated linoleic acid – CLA), który wpływa na zahamowanie rozwoju komórek nowotworowych raka piersi, jelita grubego, płuc i pierwotnego raka wątroby. Najnowsze badania nad wpływem CLA zostały przeprowadzone na zwierzętach lub hodowlach tkankowych. Prace dotyczące ludzi są nieliczne. Wyniki najnowszych badań naukowych prowadzonych w Tajwanie dowodzą z kolei, że mleko krowie zawiera również składniki, które niszczą komórki raka żołądka. Działanie przeciwnowotworowe mleko zawdzięcza peptydowi laktoferycynie B, który powstaje podczas trawienia jednego z białek serwatkowych. Być może to odkrycie zmieni w przyszłości sposób leczenia pacjentów cierpiących na nowotwory żołądka. Przypisywanie mleku właściwości leczniczych ma jednak także liczne grono zagorzałych przeciwników. – Moją szczególną uwagę zwróciły opinie naukowców, którzy kilka lat temu stwierdzili, że mleko może przyczyniać się do występowania chorób immunologicznych – komentuje Monika Areczuk, dietetyk, prezes Polskiego Stowarzyszenia Wegańskiego. Publikacja „Nowoczesne zasady odżywiania’’ Colina Cambella i Thomasa M. Cambella skupia się na kazeinie, która prowokuje zdaniem autorów rozwój ognisk nowotworowych po fazie inicjacji. Dla porównania poddano również badaniom białko roślinne, które dostarczane w większych ilościach nie spowodowało rozwoju nowotworu. Badacze z Harvard School of Medicine również przychylają się do powyższych wniosków. Informują oni w swojej publikacji, że spożycie ponad siedmiu szklanek mleka dziennie może wpływać na rozwój raka jajnika i prostaty.
Dieta eliminacyjna
Spożywanie mleka to temat budzący coraz więcej dyskusji. Cytowana już tutaj prof. Czarnecka- Operacz przyznaje, że z problemem uczulenia na mleko krowie spotyka się od początku swojej kariery naukowej. Zaznacza jednak, iż decyzja o wykluczaniu z diety mleka krowiego powinna być oparta na przekonujących wynikach badań diagnostycznych – łącznie z próbą podwójnie ślepą kontrolowaną placebo oraz wiarygodnych obserwacjach klinicznych. Należy wziąć pod uwagę fakt, iż ponad 50 lat temu spożywano przede wszystkim mleko prosto od krowy, która pasła się spokojnie na zielonej łące. Obecnie produkowane mleko nie ma już tak wysokiej wartości odżywczej, poza tym może zawierać niepożądane hormony. Mimo to mleko ciągle pozostaje bombą odżywczą i witaminową, co potwierdzają liczne badania. Trzeba także dodać, że tylko w latach 1988-1993 opublikowano ponad 2,5 tys. publikacji naukowych dotyczących mleka, które przedstawiają je w negatywnym, antyzdrowotnym świetle. Poważna dyskusja o właściwościach mleka i skutkach (dobrych lub złych) jego spożywania dopiero się rozpoczyna. Można tylko skomentować: i bądź tu konsumencie, mądry.
Wybrana literatura:
1. Aune D., Dairy products and colorectal cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies, Annals of Oncology, 2012.
2. Bonjour J.P., Calcium and phosphate: a duet of ions playing for bone health, Journal of the American College of Nutrition, 2011.
3. Boor K.J., Mastitis and dairy food safety, Proc. III Panamerican Congress on Mastitis Control and Milk Quality, Leon, Mexico 2006.
4. Chan J.M., Chan J.M., Dairy products, calcium and prostate cancer risk in the Physicians Health Study, American Journal of Clinical Nutrition, 2001.
5. Czaplicka M., Zapalenie wymienia a wydajność, skład i jakość mleka, Eprace.edu.pl, publikacja 2005.
6. German J.B., A reappraisal of the impact of dairy foods and milk fat on cardiovascular disease risk, European Journal of Nutrition, 2009.
7. Huth P.J., Park K.M., Influence of dairy product and milk fat consumption on cardiovascular disease risk: a review of the evidence, Advances in Nutrition, 2012.
8. Itan Yuval, A worldwide correlation of lactase persistence phenotype and genotypes, BMC Evolutionary Biology, 2010.
9. Kłossowska A., Malinowski E., Drobnoustroje patogenne dla człowieka w mleku zbiorczym, Medycyna Weterynaryjna, 2001.
10. Lacroix M., Compared with casein or total milk protein, digestion of milk soluble proteins is too rapid to sustain the anabolic postprandial amino acid requirement, American Journal of Clinical Nutrition, 2006.
11. Malinowski E., Gajewski Z., Charakterystyka zapaleń gruczołu mlekowego u krów wywoływanych przez odżywnościowe patogeny człowieka, Życie Weterynaryjne, 2009.
