Dysbioza jelitowa – objawy, leczenie i dieta

Prawidłowa flora bakteryjna przewodu pokarmowego

Aby zrozumieć na czym polega dysbioza jelitowa, warto przyjrzeć się istocie prawidłowej mikrobioty jelitowej. Pojęcie mikrobiomu po raz pierwszy rozstało zaproponowane przez J. Lederberga w 2001 r. Zgodnie z definicją mikrobiota to „zespół komensalnych, symbiotycznych i patogennych mikroorganizmów zasiedlających ciało człowieka”. Przez niektórych uczonych mikrobiota jelitowa uważana jest nawet za „nowo odkryty narząd” i wciąż jest przedmiotem wielu badań naukowych.

Flora bakteryjna jelit kształtuje się już w okresie życia płodowego. Badania wykazują, że profil bakterii jelitowych u dziecka w dużej mierze zależy od statusu zdrowotnego, diety i bakterii jelitowych matki. Nie bez znaczenia jest również forma porodu oraz pierwsze 1000 dni życia dziecka, podczas których dochodzi do programowania mikrobioty jelitowej mającej wpływ na zdrowie w dalszym okresie życia.

Przewód pokarmowy zasiedla ponad 1500 różnych gatunków bakterii, ich liczba jest dziesięciokrotnie większa niż ilość komórek ludzkiego organizmu, a łączna masa bakterii w jelitach wynosi ponad 2 kg. Liczba ta jest również 50-100 razy większa niż liczba genów jego własnego genomu.¹ Mówi się nawet, że człowiek jest pewnego rodzaju ekosystemem. W jelicie cienkim dominują bakterie z rodzaju Bacteroides oraz Lactobacillus, zaś w jelicie grubym Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium oraz Enterococcus.²

Bakterie przewodu pokarmowego pełnią wiele, niezwykle istotnych funkcji. Regulują nie tylko procesy trawienne, ale wpływają na zdrowie całego organizmu – m.in. regulują pracę układu odpornościowego oraz biorą udział w syntezie witamin. Bakterie jelitowe stanowią również barierę ochronną nabłonka jelit przed chorobotwórczymi substancjami, unieszkodliwiają toksyny oraz wspomagają działanie leków. Udowodniono również, że stan flory bakteryjnej układu pokarmowego ma wpływ na wiele schorzeń metabolicznych, autoimmunologicznych, chorób nowotworowych oraz zaburzeń psychicznych, między innymi depresji i jadłowstrętu psychicznego.³
 

Dysbioza jelitowa – co to jest? Jak dysbioza jelitowa wpływa na cały organizm?

O dysbiozie jelitowej mówimy, gdy dochodzi do zaburzeń flory bakteryjnej jelit, zarówno pod względem ilości, jak i jej składu. Co więcej, nieprawidłowości w mikrobiocie prowadzą do nadmiernego rozrostu gatunków bakterii i innych patogenów, które nie są pożądane w jelitach. Dysbioza okresowo zdarza się każdemu. Istnieje szereg czynników, które mogą zaburzyć prawidłową florę bakteryjną jelit i doprowadzić do dysbiozy jelitowej. Są to m.in.:

• dieta uboga w błonnik, nadmierne spożywanie wysokoprzetworzonych produktów,
• długotrwała antybiotykoterapia,
• przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej, niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
• przewlekły stres psychiczny i fizyczny,
• niska aktywność fizyczna,
• alkohol, palenie papierosów,
• zanieczyszczenie środowiska i żywności.⁴

Dysbioza jelitowa – objawy

Dysbioza jelitowa u każdej osoby może dawać inne symptomy. Do najczęstszych objawów dysbiozy zaliczamy silne bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia, brak apetytu, utratę masy ciała oraz zgagę. Niekiedy dysbioza jelitowa objawia się także brakiem apetytu. Może wystąpić również zmiana konsystencji stolca na luźny, wodnisty lub ze śluzem, krwią lub ropą. U osób z chorobami autoimmunologicznymi dysbioza jelitowa może nasilać stan zapalny, stymulować produkcję autoprzeciwciał oraz powodować niepożądane reakcje na przyjmowane pokarmy.⁵ Badania naukowe dowodzą również, że przewlekła dysbioza jelitowa może wiązać się z nawracającymi infekcjami układu moczowo-płciowego, dróg oddechowych i problemami ze strony układu pokarmowego.⁶ Nieleczona, długotrwała dysbioza jelitowa może przerodzić się również w przewlekłe schorzenia jelit takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Dysbioza jelitowa – leczenie. Jak dbać o jelita?

Jeśli podejrzewamy u siebie dysbiozę jelitową, warto udać się do specjalisty, który zleci wykonanie odpowiednich badań i przeprowadzi dokładny wywiad lekarski. Jednym z podstawowych badań diagnostycznych jest ocena próbki kału pod kątem ilości i rodzaju obecnych bakterii. Nieinwazyjne badanie kału pozwoli dobrać jak najbardziej celowaną i indywidualną terapię w przypadku stwierdzenia dysbiozy. Zlecony może również zostać pośredni test dysbiozy jelitowej, który bada obecność kwasów organicznych w moczu.⁷⁸

Podstawę leczenia dysbiozy jelitowej powinna stanowić odpowiednia dieta i nawadnianie organizmu. Na skład mikrobiomu jelitowego najważniejszy wpływ ma to jak się odżywiamy. Kluczowym składnikiem pokarmowym, będącym doskonałą pożywką dla drobnoustrojów jelita jest błonnik – zalecane dzienne spożycie błonnika u osób dorosłych wynosi 25 gramów.⁹ Co więcej, należy unikać cukru, potraw ciężkostrawnych, smażonych oraz alkoholu. W codziennym jadłospisie nie powinno zabraknąć dużej ilości gotowanych warzyw i owoców. Warto również regularnie sięgać po kiszonki, które są naturalnym źródłem pożytecznych bakterii.¹⁰

Leczenie dysbiozy jelitowej opiera się na wspieraniu rozwoju dobrych bakterii jelitowych – odpowiednia ilość pożytecznych bakterii zapobiega namnażaniu się szkodliwych szczepów. Pozbawione pożytecznych, dobroczynnych bakterii jelita mogą przestać odpowiednio pełnić swoją funkcję odpornościową. Aby przywrócić swój układ pokarmowy do właściwego funkcjonowania warto sięgnąć po probiotyki, które zawierają prozdrowotne szczepy bakterii, m.in. Lactobacillus i Bifidobacterium. Warto wybierać preparaty, których producent przechodzi regularne kontrole jakości i prowadzi badania kliniczne. O środkach tych szczególnie warto pamiętać w trakcie kuracji antybiotykowej, ponieważ leki te poza zwalczaniem szkodliwych patogenów, niszczą również pożyteczne bakterie jelitowe.^11121314

Bibliografia:

1. Dworzański, T., Fornal, R., Koźba, Ł., Celiński, K., & Dworzańska, E. (2018). Rola mikrobioty jelitowej w zespole jelita nadwrażliwego. Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej, 72., https://phmd.pl/api/files/view/356023.pdf
2. Skrzypek I., Dysbioza jelitowa. Wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć,   https://dietetycy.org.pl/dysbioza-jelitowa/
3. Olek J., Webinar-odcinek 4: "Dysbioza jelitowa" Endo-co? O endometriozie bez tajemnic. Holistycznie,  https://www.miracolo.clinic/pl_PL/blog/blog-o-endometriozie-1/post/webinar-odcinek-4-dysbioza-jelitowa-54
4. Gałecka, M., Basińska, A. M., & Bartnicka, A. (2018). Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka—implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 12, No. 2, pp. 50-59)., https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/58042
5. Stanek-Misiąg E., Jeść na zdrowie w chorobach autoimmunologicznych,   https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/205301,jesc-na-zdrowie-w-chorobach-autoimmunologicznych
6. Dronka-Skrzypczak J., Dysbioza jelitowa – co to jest i jakie badania wykonać,   http://www.dietaeliminacyjna.pl/dysbioza-jelitowa-co-to-jest-i-jakie-badania-wykonac/
7. Mroczyńska, M., Libudzisz, Z., Gałęcka, M., & Szachta, P. (2011). Mikroorganizmy jelitowe człowieka i ich aktywność metaboliczna. Prz Gastroenterol, 6(4).,  https://www.researchgate.net/profile/Patrycja-Szachta/publication/263833625_Mikroorganizmy_jelitowe_czlowieka_i_ich_aktywnosc_metaboliczna/links/02e7e53bfdc9ed5c2a000000/Mikroorganizmy-jelitowe-czlowieka-i-ich-aktywnosc-metaboliczna.pdf
8. Grudzińska-Gronek M., Błonnik pokarmowy a choroby cywilizacyjne, https://dietetycy.org.pl/blonnik-pokarmowy-a-choroby-cywilizacyjne/
9. Kłos S., Czy doskwiera Ci dysbioza? Sprawdź,  https://www.znanylekarz.pl/blog/czy-doskwiera-ci-dysbioza-sprawdz
10. Szajewska, H. (2010). Probiotyki w Polsce-kiedy, jakie i dlaczego?. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 2(1), 1-9.,   https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/viewFile/29303/24055
11. Współczesna dietetyka, „Dysbioza jelitowa”, czyli zrozumieć mikroorganizmy, aby przestać się bać, a może nawet dowiedzieć się, jak żyć.,  https://www.wspolczesnadietetyka.pl/artykul-redakcyjny/dysbioza-jelitowa-czyli-zrozumiec-mikroorganizmy-aby-przestac-sie-bac-a-moze-nawet-dowiedziec-sie-jak-zyc
12. Kuczyńska, B. A. R. B. A. R. A., Wasilewska, A. G. N. I. E. S. Z. K. A., Biczysko, M. A. C. I. E. J., BANASIEWICZ, T., & DREWS, M. (2011). Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe–mechanizmy działania, potencjalne zastosowania kliniczne oraz zalecenia dietetyczne. Nowiny Lekarskie, 80(4), 299-304.,   https://jms.ump.edu.pl/uploads/2011/4/299_4_80_2011.pdf
13. Mojka, K. (2014). Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki–charakterystyka i funkcje. Probl Hig Epidemiol, 95(3), 541-549., http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-541.pdf